'Redding van Monte dei Paschi is kluwen spaghetti'

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

Nog maar tien dagen. Veel tijd heeft de oudste bank ter wereld, Monte dei Paschi di Siena, niet meer om geldschieters te vinden die de bank kunnen redden. Al maanden verkeert de bank in crisis. Het aandeel stuitert op en neer bij elke ontwikkeling of het uitblijven daarvan. Gisteren werd de handel zelfs even stilgelegd.

Een grote investeerder lijkt af te haken en beleggers die hun schuld omruilen voor aandelen laten het afweten. De kans dat de Italiaanse overheid moet bijspringen wordt met de dag groter.

De bank, opgericht in 1472, is de zwakste bank van Italië geworden en zakte kansloos voor de stresstest van de Europese bankenautoriteit. Om de nek van Monte dei Paschi (MdP) hangt een molensteen van 28 miljard euro aan slechte en oninbare leningen. Als die nog 10 miljard euro opleveren, mogen de betrokkenen heel blij zijn.

De kapitaalbuffers slinken. Door de in elkaar gezakte aandelenkoers is de hele bank in de ogen van beleggers minder dan een half miljard euro waard. Het redden van Monte dei Paschi is een ingewikkelde kluwen spaghetti geworden.

Kopschuw

De bank loopt ook langzaam leeg. Van januari tot september vloeide 14 miljard euro aan spaargelden uit de bank weg. De bank zelf maakte gisteren bekend dat het ook veel sneller door het kasgeld raakt dan gedacht en in maart al blut is. Daarna loopt het tekort rekenkundig razendsnel op naar een astronomisch gat van 740 miljard euro eind 2017. Kortom, een bankimplosie.

Om de bank te redden en financieel overeind te houden is er om te beginnen minstens 5 miljard nodig. Maar dat is problematisch. Gerekend was op 1 miljard euro van een grote investeerder, het staatsfonds uit Qatar, maar de Arabieren twijfelen. En dat maakt andere geldschieters kopschuw.

Bovendien zijn er meer Italiaanse banken die de buffers moeten versterken. Vorige week maakte de grootste bank Unicredit bekend dat ze 13 miljard euro wil ophalen. Beleggers en investeerders hebben dus meer zorgen en meer keuzes en dan is Monte dei Paschi riskant.

'Bail in' en 'bail out'

Bij Monte dei Paschi bloedt bovendien de kleine man. De bank heeft veel kleine particuliere beleggers die hun spaargeld hebben belegd in obligaties van de bank. Die zijn niet veel meer waard en moesten bovendien omgeruild worden in even waardeloze aandelen. Sinds de bankencrisis is het redden van een bank in eerste instantie een zaak van de banken zelf en niet zozeer van de overheid en de belastingbetalers. Beleggers en investeerders draaien op voor de miljarden.

Banken redden oude stijl - bail out - is nationalisatie, belastinggeld erin steken en hopen dat je er wat van terugziet. Nieuwe stijl - bail in - is: los het eerst zelf op met obligatiehouders en beleggers door nieuw schuldpapier of aandelen uit te geven. Er is een fonds van en voor de banken waaruit desnoods geput kan worden.

Maar omvallende banken vormen ook een bedreiging van het financieel systeem en dat is een zorg voor de overheid. Na gebakkelei heeft het Italiaanse parlement gisteren op de valreep een reddingspakket van 20 miljard goedgekeurd voor noodlijdende banken, voor rekening van de staatsschuld, dus alle Italianen. Niet dat dat veel indruk maakt, want de Italiaanse staatsschuld was toch al de hoogste van de Europese Unie en bedraagt meer dan 130 procent van het bbp.

Minder zorgelijk

Eigenlijk mag volgens de Europese regels de staat een bank niet meer helpen, maar er kunnen uitzonderlijke omstandigheden zijn waarin dat toch kan. En wellicht is Monte dei Paschi zo'n uitzonderlijk geval.

De Europese Centrale Bank (ECB), is als toezichthouder en de moeder van de centrale banken bezorgd en volgt het allemaal nauwlettend, maar is onverbiddelijk. Monte dei Paschi krijgt geen uitstel en niet meer tijd.

Toch is dit een ander soort bankencrisis dan die van 2008 en minder zorgelijk, zeggen bronnen bij de centrale bank tegen de NOS. In 2008 wist niemand waar de problemen precies zaten en was het wantrouwen groot en was er vrees voor besmetting. In Italië is het probleem bekend: te veel slechte leningen (360 miljard euro van de banken samen) en hopeloos verouderde banken.

Bovendien hebben veel Europese banken tijdens de eurocrisis hun banden met Italië en Italiaans schuldpapier en banken al afgebouwd, zodat een crisis ze nauwelijks raakt.