Dollargekte in Turkije: 'het is een economische couppoging'
Een gratis knipbeurt, de bakker die zijn broden weggeeft en zelfs een grafsteen voor niks: het is allemaal mogelijk in Turkije sinds president Erdogan het volk opriep de dollar in de ban te doen. Zijn aanhang is massaal in actie gekomen in de strijd tegen "de verraders" die de Turkse economie kapot willen maken.
De hoge koers van de Amerikaanse munt ten opzichte van de Turkse lira is volgens Erdogan niets minder dan een complot tegen Turkije. De lira verloor in 2016 een vijfde van zijn waarde. Maar de munt zal gered worden, als alle Turken hun buitenlandse valuta inwisselen in lira's, belooft Erdogan.
Dat de dalende koers vooral een teken is van een haperende Turkse economie, vertelt de president er niet bij.
Erdogans winkeliers
"Aan de mooie mensen van mijn land", heeft bakker Gökhan Kuk op zijn winkelruit geschreven, "voor wie 250 dollar of euro wisselt, is het brood in Kuks bakkerij gratis." En het werkt: Kuk laat een hele stapel bonnetjes zien die de mensen uit de wijk in Istanbul zijn komen brengen.
"Het is bedoeld om het vuur van de buitenlandse valuta te blussen, om onze lira te helpen", zegt de bakker. "Na de oproep van onze gerespecteerde leider, onze president Recep Tayyip Erdogan, zijn wij als zijn volk, als zijn winkeliers, deze actie gestart."
Achterin de bakkerij gaan lange houten latten continu een diepe oven in. Ze toveren aan de lopende band lange rijen vers gebakken broden tevoorschijn. "Er is een ongelofelijke steun voor deze campagne, want ze proberen via een economische coup ons land op de knieën te krijgen", zegt Kuk.
Wie 'ze' zijn, weet de bakker ook niet precies, maar zijn actie is niet uniek. In de afgelopen twee weken ontstond een heuse dollar-gekte in Turkije. Er waren beelden van een georganiseerde dollar-verbranding, het directoraat voor religieuze zaken Diyanet kondigde aan dat pelgrimsreizen naar Mekka voortaan alleen nog in lira's betaald kunnen worden.
De belangrijkste aandelenbeurs van Istanbul wisselde al zijn buitenlandse cash-reserves om in lira's. Overheidsdiensten is opgedragen hetzelfde te doen. Talloze winkeliers en kleine ondernemers als Gökhan Kuk bieden gratis diensten aan, in ruil voor een bonnetje van het wisselkantoor. Een handelaar in marmer uit Bursa, geeft zelfs grafstenen weg.
Verraders
Zoals vaker de laatste tijd, gaat Erdogans oproep gepaard met de nodige vijandbeelden en complottheorieën. De dalende lira-koers is de zoveelste in een lange rij 'coup-pogingen' die Turkije teistert. "Met tanks, geweren, F-16's en helikopters konden ze ons niet vernietigen", zegt Erdogan over de couppoging van afgelopen juli. "Nu proberen ze het via een economische coup."
Ook de president laat in het midden wie 'ze' precies zijn. 'Ze' zijn boze krachten van buiten, "de verraders" die uit zijn op "economische sabotage" van Turkije. Maar het Turkse volk heeft die snode plannen van de buitenwereld volgens Erdogan haarfijn in de gaten. "Ons volk heeft dit spel doorzien. Ze zijn massaal naar de wisselkantoren gegaan om hun buitenlandse valuta in te ruilen voor lira's."
De koers van de lira veerde eind vorige week zowaar even op, als gevolg van alle acties na Erdogans oproep. Maar nieuwe cijfers over de Turkse economie deden die opleving weer verdampen. Turkije was jarenlang een van de best presterende groei-economieën ter wereld, maar voor het eerst in zeven jaar tijd blijkt de economie nu te krimpen.
De mislukte coup van afgelopen juli en herhaaldelijke aanslagen in Ankara en Istanbul hebben een grote deuk geslagen in het vertrouwen van consumenten en investeerders.
Ook de zuiveringen na de coup, die gepaard gingen met onteigeningen bij grote ondernemingen, zorgen voor onzekerheid. De regering sloot zo'n zeshonderd bedrijven, met een gezamenlijke waarde van tien miljard dollar. Er werden meer dan honderdduizend ambtenaren ontslagen.
Volgens economen speelt ook de spanning tussen Turkije en de Europese Unie een rol. Toen het Europees Parlement twee weken geleden pleitte voor bevriezing van toetredingsonderhandelingen met Turkije, kreeg de lira een tik. En dan kruipt de laatste tijd ook nog eens de olieprijs omhoog. Omdat Turkije al z’n olie in het buitenland moet kopen, doet dat de Turkse economie altijd pijn.
Maar bakker Gökhan Kuk is ervan overtuigd dat Turkije die economische problemen gaat overwinnen. Want het volk is vastberaden: "Net als op 15 juli houden wij, van jong tot oud, onze rug recht. Als broeders, samen als Turkije, zullen we hiertegen opstaan."
Terwijl opnieuw twee oudere dames met een bonnetje van het wisselkantoor in de hand de bakkerij binnenlopen, vertelt Kuk hoe hij iedereen in de straat meekreeg met zijn actie. Zijn buurman geeft nu broodjes döner weg, bij de telefoonzaak aan de andere kant kun je gratis iPhone-hoesjes krijgen. En het is nog niet voorbij. "We gaan door totdat onze gerespecteerde leider de president ons zegt dat we kunnen stoppen."
