'Die chromen structuren van Gispen, dat doet iets met je'

• 

  Roselien Herderschee

  Redacteur

De diagonaalstoel, de dekstoel en de Giso-lamp; het zijn enkele kenmerkende Gispen-objecten die vanaf vandaag te zien zijn in het Rotterdamse museum Boijmans Van Beuningen. Omdat meubelfabrikant Gispen zijn 100-jarig jubileum viert, heeft het Rotterdamse museum de collectie Gispen Specials samengesteld.

Het begon ook ooit allemaal in Rotterdam, toen industrieel ontwerper Willem Hendrik Gispen daar in 1916 een smederij overnam. Niet wetende dat zijn ontwerpwerk zo bepalend zou worden voor het latere Nederlandse designlandschap.

Zwevende stoel

"Gispen speelt een belangrijke rol in het Nederlandse modernisme. Hij was niet de enige, maar wel een belangrijke", zegt design-historicus Marjan Groot. Persoonlijk staat ze "neutraal" tegenover zijn stijl. In haar eigen huis zijn meubelen van Gispen niet terug te vinden. "Maar de ontwerpen en het bedrijf kan ik enorm waarderen. Voor de geschiedenis van de Nederlandse vormgeving is het echt heel goed."

De universitair hoofddocent Design Cultures aan de Vrije Universiteit Amsterdam neemt haar studenten graag mee naar Huis Sonneveld in Rotterdam. Dat is ingericht met een groot aanbod aan Gispen-meubels, waaronder nieuwe modellen naar oude voorbeelden. Daar vertelt ze de studenten over Gispens kenmerkende stoelen en lampen.

"Rondom de chromen buisstructuren was er een soort competitie onder de architecten en ontwerpers van die tijd", legt Groot uit. "De vraag was wie het eerst de vrij zwevende stoel kon maken. Het doel was om een stoel te ontwerpen die zo licht en luchtig mogelijk was, zowel visueel als wat materiaal betreft. De stoel moest poten hebben, maar het liefst zo min mogelijk. Vandaar de baanbrekende oplossing van het S-vormige ontwerp, waarbij achterpoten ontbraken."

Absolute voorliefde

Louis Vlaarkamp noemt Gispen de parelonder de Nederlandse meubelontwerpers. Hij heeft "een absolute voorliefde" voor de materialen die de oude Gispen koos en de wat "strenge ontwerpen" die hij afleverde. Vlaarkamp handelt in tweedehandsmeubelen en heeft in de loop der jaren veel Gispen-objecten door zijn handen laten glijden. Hij is dol op het Gispen-merk, groot geworden door kantoorinrichting, en kocht en koopt er veel van in.

"Die chromen structuren, het doet iets met je. Dat deed het met mij", zegt Vlaarkamp. "Als 16-jarige jongen al, rondrijdend op mijn stoere chromen brommer. Dat stoere hadden de ontwerpen van Gispen ook. Veel chroom, groot, volumineus. Stoelen met een losse, verende zitting, die dus ook nog lekker zitten."

Veel concurrentie

Van jongs af aan speelden meubels een prominente rol in zijn leven. Ouders, voorouders: de hele familie van Vlaarkamp zat in de grote vaart, de scheepvaarthandel. Als klein kind stond hij al te kijken hoe meubels gemaakt werden. "Lassen, meubeltjes maken. Maar ik mocht natuurlijk nergens aankomen."

Zestien jaar geleden begint hij met zijn tweedehands meubelzaak in Amsterdam. Vergeleken met die begintijd merkt hij dat er minder vraag is naar de Gispen-producten. "De liefde zal blijven bestaan, maar de ontwikkelingen van de afgelopen twintig, dertig jaar zijn wel een doodsteek voor dat materiaal. Er is heel veel scholing bijgekomen op het gebied van industriële vormgeving. Zo veel nieuwe creatieve ontwerpers zijn erbij gekomen. Die willen allemaal wat nieuws doen. Vaak wel geïnspireerd op oude meubelontwerpen, maar met nieuwe materialen."

Toch heeft hij in zijn loods nog veel Gispen staan, zowel originelen als replica's. "De echte klassiekers, daar blijft vraag naar."