Mercuriusovergang bij de sterrenwacht: je ziet het zonnestelsel in werking

Sinds augustus vorig jaar is de nieuwe zonnekijker van de Oude Sterrewacht in Leiden in gebruik, maar het was er nog niet vaak zo druk als vandaag. Honderden bezoekers kwamen vandaag naar het observatorium om te zien hoe de planeet Mercurius voor de zon langs schoof.

De Mercuriusovergang was ook bij andere sterrenwachten te volgen, maar die hadden niet de indrukwekkende projectie van de zon die in Leiden was te zien. Het beeld kwam via spiegels de telescoop binnen die het een paar honderd keer vergroot en op een wand in de kelder liet zien.

"Wat hier zo mooi is: dat je naar die grote projectie met een grote groep tegelijk kan kijken. Het is een gedeelde ervaring", aldus hoogleraar astronomie Ignas Snellen. Voor hem was het vooral bijzonder om het zonnestelsel 'live' in werking te zien. "Je weet dat de planeten om de zon draaien, maar nu zie je het ook echt. Als je de telescoop normaal op een andere planeet richt, zonder de zon als achtergrond, zie je die beweging niet."

Een Mercuriusovergang komt niet zo vaak voor, maar 13 of 14 keer in een eeuw. Op de keldermuur in Leiden was de planeet te zien als een heel klein zwart stipje dat langzaam langs de grote witte bol van de zon bewoog. Maar voor Snellen viel het toch niet tegen. "Het valt me zelfs mee. Ik dacht dat het stipje nog kleiner zou zijn. Mercurius is maar een beetje groter dan onze maan en staat 100 miljoen kilometer ver weg."

Het planeetje is in ieder geval te klein om het met een eclipsbril voor de zon langs te zien schuiven, zegt Snellen. Wel gebruikten veel amateurastronomen een telescoop om de zon en Mercurius ergens op te projecteren. Direct door een telescoop of verrekijker naar de zon kijken is erg gevaarlijk. Snellen: "Dan brand je je ogen door. Papier kan ook in brand vliegen als je het voor een telescoop houdt die op de zon is gericht."