Fort Pannerden: van bastion naar krakersbolwerk naar museum
Bijna anderhalve eeuw geleden werd het gebouwd als bastion tegen vijandelijke troepen, maar Fort Pannerden kon uiteindelijk geen weerstand bieden aan krakers. En nu krijgt de vesting weer een ander leven, namelijk als museum.
Fort Pannerden, gelegen op de splitsing van de Waal en het Pannerdensch Kanaal bij Doornenburg, is de afgelopen acht jaar gerestaureerd. Vandaag is het officieel geopend en vanaf zaterdag kunnen bezoekers er terecht.
Het fort is tussen 1869 en 1871 voor bijna een half miljoen gulden gebouwd. Het werd onderdeel van de Hollandse Waterlinie, de verdedigingslijn van tientallen forten in heel het land. Fort Pannerden was het meest oostelijke bolwerk. Het 'wapen' van de waterlinie was water, polders liepen onder als de vijand eraan kwam.
Als architect Maarten Peek in 2007 het fort binnenstapt, wordt het bewoond door krakers. "Het was behoorlijk dramatisch", zegt Peek. "Het was compleet overwoekerd en het metselwerk was groen uitgeslagen."
De ME en het leger hadden de krakers een jaar eerder al een keer verdreven, maar ze kwamen terug en werden door de gemeente als beheerders aangesteld.
Condoom
In 2008 kan Peek aan de slag met de restauratie. Hij haalt eerst veertig containers met fietsen en pallets weg. Vervolgens begint hij met de restauratie van ramen, deuren, trappen en bruggen. Uiteindelijk verandert het fort in een museum met licht en projecties.
Gids Johan Kip geniet van de moderne geschiedenis die zichtbaar is. Zoals het mozaïek dat de krakers aanbrachten in het zogenoemde manschappenprivaat, de soldaten-wc. In de vloer zit een onderbroken pijl, het internationale krakerssymbool. Op een andere plek komt een joint als symbool van de vroegere bewoners terug. Saillant detail: in de vloer zit ook nog een condoom van de krakers verwerkt.
Soldaten zaten hier aan het einde van het land chagrijnig te zijn.
De gids bouwde mee aan een replica van een kanon uit de begintijd van het fort. Ook stak hij veel tijd in historisch onderzoek.
"Soldaten zaten hier aan het einde van het land chagrijnig te zijn", zegt Kip. "Uit verveling maakten ze teksten en tekeningen op de muren."
Die verveling hoeven de toekomstige bezoekers niet te hebben. Er is 2 miljoen euro gestoken in het tot leven brengen van de geschiedenis van het fort. De hoop is dat er zo'n 20.000 mensen per jaar op af komen.