Rechter buigt zich over minder stembureaus bij Oekraïne-referendum
Dat sommige gemeenten veel minder stembureaus gebruiken bij het Oekraïne-referendum op 6 april, is tegen de zin van Forum voor Democratie en Stichting GeenPeil. De twee organisaties hebben rechtszaken aangespannen, die vandaag, morgen en maandag dienen.
Vandaag dient de zaak tegen de gemeente Oldenzaal, die maar vijf van de zeventien stembureaus openstelt. Maandag volgt een zaak tegen Son en Breugel, waar zeven van de tien stembureaus verdwijnen. En morgen dient een zaak tegen de Nederlandse Staat. Minister Plasterk moet volgens de eisers gemeenten dwingen om genoeg stembureaus te openen.
GeenPeil en Forum voor Democratie willen afdwingen dat er net zoveel stembureaus worden geopend als bij andere verkiezingen. De gedaagde gemeenten Oldenzaal en Son en Breugel hebben naar verhouding de meeste stembureaus geschrapt: 70 procent. Volgens de gemeente Oldenzaal komt dat "door de verwachte lagere opkomst".
Uit onderzoek van de NOS blijkt dat gemiddeld ongeveer een op de tien stembureaus verdwijnt. In sommige gemeenten, zoals in Amersfoort en Amsterdam, worden stembureaus in elkaar 'geschoven'; het aantal stemlocaties vermindert dan niet of nauwelijks. Maar in andere gemeenten kunnen kiezers ook echt op minder plekken stemmen.
Niet alleen in Oldenzaal en Son en Breugel blijven veel stembureaus dicht. Zo gaat in Stein het aantal stembureaus van negentien naar zes, schrapt Nuenen tien van de vijftien stembureaus en gaan in Rhenen zeven van de veertien stembureaus niet open.
Opkomstdrempel
"We vinden het ongehoord dat bij dit referendum niet gewoon de normale stembusgang wordt gefaciliteerd", zegt Thierry Baudet van het Forum voor Democratie, dat achter de rechtszaken tegen de Staat en Son en Breugel zit. "Het is duidelijk dat de politieke elite hier niet op zit te wachten", aldus Baudet, die spreekt van "obstructie van de democratie".
Als er minder stembureaus zijn heeft dat natuurlijk gevolgen voor ouderen en gehandicapten
Ook juriste Beryl Dreijer, die namens GeenPeil de zaak tegen Oldenzaal aanspande, heeft geen goed woord over voor het verminderen van het aantal stembureaus. "Nog geen maand geleden hebben we het in de Tweede Kamer gehad over het zo snel mogelijk ratificeren van het VN-gehandicaptenverdrag", zegt Dreijer. "Heel goed, maar je kunt niet in de Tweede Kamer goede sier maken met dat verdrag en ondertussen toestaan dat het aantal stembureaus lager wordt. Dat heeft natuurlijk juist gevolgen voor ouderen en gehandicapten."
Dreijer treedt tijdens de rechtszaak ook op namens een inwoner van Oldenzaal die slecht ter been is. Hij klaagde de gemeente zelf aan, maar de twee zaken worden samen behandeld.
Dreijer ziet de zaak tegen Oldenzaal als een testcase. "GeenPeil heeft bezwaarschriften gestuurd naar 163 gemeenten, die afhankelijk van de uitkomst van deze zaak mogelijk ook gedaagd worden. Met deze zaak temperaturen we het water." Ook Baudet is dat van plan. "Als we dit winnen, gaan we andere gemeenten ook aanpakken."
Plasterk doet te weinig voor een goede stembusgang
In de rechtszaak tegen de Nederlandse Staat eist Baudets Forum voor Democratie dat Plasterk de gemeenten dwingt om meer stembureaus te openen. "Plasterk moet optreden, hij onderneemt te weinig actie voor een goede stembusgang.Sommige mensen moeten drie kilometer afleggen om bij een stembureau te komen", stelt hij.
Volgens Baudet en Dreijer is het extra belangrijk dat er genoeg stembureaus zijn, omdat de uitslag van het referendum pas geldig is bij een opkomst van minimaal 30 procent. "Als er minder stembureaus zijn, leidt dat tot een lagere opkomst. Dat is wetenschappelijk bewezen", aldus Dreijer.
Het referendum is niet bindend, maar als een meerderheid nee zegt tegen het associatieverdrag met Oekraïne, moet het parlement het verdrag opnieuw behandelen.
Brief aan gemeenten
Sommige gemeenten zeggen dat ze minder stemlokalen openen omdat het kabinet minder geld beschikbaar heeft gesteld: 30 miljoen euro tegen 42 miljoen euro voor de Statenverkiezingen van vorig jaar.
Volgens een woordvoerder van minister Plasterk moet dat bedrag genoeg zijn. "We hebben daar een akkoord over gesloten met de gemeenten."
Wel heeft het kabinet woensdag over de kwestie een brief gestuurd aan alle gemeenten. "De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het aantal stembureaus, maar we hebben ze wel uitgelegd wat het belang is van genoeg stemhokjes", zegt de woordvoerder van de minister. In zijn brief zegt Plasterk dat hij ervan uitgaat dat gemeenten daar "in hun overwegingen rekening mee houden".