De lokale en regionale journalistiek is maar beperkt in staat om het beleid van gemeenten op het gebied van de nieuwe zorgtaken kritisch te volgen. Dat zegt 45 procent van alle raadsleden in een enquête van Nieuwsuur. De enquête werd ingevuld door 1655 leden van gemeenteraden in het hele land.
Bijna een jaar na de invoering van drie decentralisaties (zie kader onder) heeft Nieuwsuur in samenwerking met de Vereniging van Raadsleden aan alle raadsleden in Nederland gevraagd hoe het er in de gemeenten voor staat met de controle van de gemeenteraad op alle nieuwe taken.
In Nieuwsuur een reportage over het lokale weekblad De Woudenberger, waarvoor Joke van der Heide de lokale politiek volgt. Reacties van raadsleden, Quint Kik van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en hoogleraar bestuurskunde Marcel Boogers.
Vanavond deel 3 van een serie over decentralisatie: is de lokale en regionale journalistiek in staat om het beleid van de gemeenten op het gebied van de nieuwe zorgtaken kritisch te volgen?
Van oudsher volgen de lokale en regionale kranten de lokale politiek, maar op vergaderingen van de gemeenteraad is nog maar af en toe een journalist te vinden.
Weggereorganiseerd
De lokale journalistiek is nog maar beperkt in staat om de vinger aan de pols te houden, zegt Joke van der Heide van de lokale krant De Woudenberger. Ze werkt twee dagen in de week als politiek verslaggever voor de krant en is de enige journalist die haar gemeenteraad volgt. De regionale krant, het AD, stuurt geen verslaggever meer.
De echt harde aandacht voor het beleidsterrein zorg ontbreekt, zeker in kleine gemeenten.
De regionale en lokale pers heeft het moeilijk, zegt onderzoeker Quint Kik. "Het medium waar we het qua lokale nieuwsvoorziening toch echt van moeten hebben, is het dagblad, dat zit in de haarvaten van een plaats. Maar de dagbladuitgevers hebben de afgelopen tien jaar flink gereorganiseerd, dus dat netwerk van lokale journalisten is aardig aan het opdrogen."
Tien miljard
Daardoor is er maar weinig controle op hoe de gemeenten de nieuwe zorgtaken sinds 1 januari uitvoeren. Toch zijn ze verantwoordelijk voor de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Jeugdwet en de Participatiewet. Met die zogeheten drie decentralisaties verschoof er tien miljard euro van het Rijk naar de gemeenten.
De regionale en lokale pers is niet in staat om de veranderingen kritisch te volgen, zeggen 749 raadsleden. Dat is 45 procent van alle raadsleden. "Het zou wel eens veel erger kunnen zijn", zegt Quint Kik. "Uit mijn onderzoek blijkt dat in 80 procent van de gemeenten de politiek niet meer door journalisten wordt gevolgd."
Geen kritische houding
"De berichtgeving gaat vaak over oppervlakkige zaken en is volgend: een verslag van de opening van een zorgcentrum of liefdadigheidsacties", zegt Quint Kik. "De echt harde aandacht voor het beleidsterrein zorg ontbreekt, zeker in kleine gemeenten."
Daardoor wordt er nog maar zelden kritisch doorgevraagd over ontwikkelingen. Om dat te voorkomen is in Denemarken bij eenzelfde grootschalige overheveling van taken naar gemeenten ook meer geld gekomen voor de lokale pers.
Eerder bleek uit de enquête van Nieuwsuur dat raadsleden zelf zeggen dat ze moeilijk greep krijgen op de nieuwe zorgtaken en dat samenwerkingsverbanden de controle extra moeilijk maken. Doordat er ook nauwelijks journalistieke controle meer is, komt de democratische controle in gevaar en daarmee de democratie, zeggen veel raadsleden.