Wat moet je doen én laten bij een terroristische aanval?

Overheden, het leger, de politie en andere autoriteiten hebben na de aanslagen in Parijs allerlei veiligheidsmaatregelen aangescherpt. Maar wat kun je als burger eigenlijk doen voor je eigen veiligheid? In hoeverre kun je jezelf in een geweldsituatie beschermen? En hoe vergroot je de kansen dat je zoiets overleeft?

Onderzoek leert dat mensen in dit soort situaties grofweg in drie groepen te verdelen zijn. Driekwart raakt zo in de war dat ze nauwelijks nog in staat zijn te handelen. Tien procent raakt in paniek en reageert zo dat ze zichzelf en hun omgeving nog meer in gevaar brengen. De resterende vijftien procent is daadwerkelijk in staat om te reageren op een manier die hun overlevingskansen vergroot.

Vaak merk je pas tot welke categorie je behoort, als je in een geweldsituatie belandt. Volgens veiligheidsdeskundige Charlie McGrath is het mogelijk om je natuurlijke neiging te veranderen als er een aanslag plaatsvindt.

McGrath, die heeft gediend bij de Irish Guards en al jaren journalisten voorbereidt op oorlogsgebieden, vertelt dat je niet paranoïde moet worden. Het helpt om je voor te bereiden op mogelijk onheil.

McGrath: "Als je bent voorbereid en er al eens met anderen over hebt gesproken, ben je in staat kalmer te reageren als er iets gebeurt. Kijk als je binnenkomt even hoe een gebouw in elkaar zit, waar de nooduitgangen zijn. Of neem in een restaurant een tafel die uitzicht heeft op de deur zodat je kunt zien wie er binnenkomt."

Drie opties

In een situatie met geweld moet je volgens de Brit McGrath altijd handelen. Zorg dat je niet verlamd raakt van schrik, maar doe iets. Daarbij heb je drie mogelijkheden: wegrennen, jezelf verbergen of vechten.

Volgens McGrath is het best denkbare advies: wegrennen. Als het maar enigszins mogelijk is moet je maken dat je wegkomt. Mensen overschatten volgens hem vaak de nauwkeurigheid van de wapens waarmee geschoten wordt. Hij wijst op de aanslagen op een hotel en strand in Tunesië eerder dit jaar, waar de Britten die zijn gevlucht het hebben overleefd.

Als je niet veilig weg kunt komen, verstop je dan. Dat was voor veel mensen de redding in het Taj Mahal hotel in Mumbai in 2008. De laatste optie is om het gevecht aan te gaan, zoals deze zomer in de Thalys van Amsterdam naar Parijs is gedaan. Daarbij geeft hij de volgende tip: als je wilt ingrijpen, doe het dan onmiddellijk. McGrath vertelt ook dat niet alle veiligheidsdeskundigen er hetzelfde over denken. "Maar wat we allemaal adviseren is: vertrouw op je intuïtie", aldus McGrath.

Nieuwe inzichten

Ebe Brons, directeur van het Centre for Safety and Development, wijst er juist op dat deskundigen sinds de aanvallen op het hotel in Mumbai en het winkelcentrum Westgate in Nairobi, nauwelijks nog durven te adviseren om je te verstoppen. Want in beide gevallen gingen de daders kamer voor kamer en hoekje voor hoekje af om mensen te executeren.

Brons zegt dat er een aantal paradoxen zijn waar je je bewust van moet zijn. Zo handelen individuen in een groep minder snel dan wanneer ze alleen zijn. "In groepsverband voelen mensen zich vaak veiliger dan alleen, maar bij terroristische aanvallen ben je in een groep juist kwetsbaarder. En iedereen in zo'n groep blijft toch denken en handelen als individu. Als de bezoekers van het theater Bataclan de aanvallers als groep te lijf waren gegaan, waren ze veel sterker geweest dan die paar bewapende mannen."

Primaire reactie

Ook Brons benadrukt dat het belangrijk is om je primaire reactie even te negeren en zo kalm mogelijk al je opties te overwegen.

Andere deskundigen geven het advies om te zorgen dat je goed geïnformeerd blijft, dat je anderen blijft informeren en dat je vaardigheden leert zoals ehbo. Ook op de site van crisis.nl staan enkele tips, zoals: ga bij een bomaanslag naar een open plek en blijf uit de buurt van grote gebouwen.