Bescheiden rol voor de koning op 4 en 5 mei

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis

Redacteur Piet van Asseldonk schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis. Deze week: 4 en 5 mei

Waren de koning en zijn familie op Koningsdag 'nieuwe stijl' nog het middelpunt van de festiviteiten, dat is zichtbaar anders wanneer Willem-Alexander aantreedt voor de 70 jaar Bevrijding-activiteiten. Als staatshoofd heeft hij op 4 en 5 mei 'slechts' een representatieve rol.

Het koningspaar legt tijdens de Nationale Dodenherdenking (4 mei) wel als eerste een krans bij het Nationaal Monument op de Dam, maar het is vooral premier Rutte die deze dagen op de voorgrond treedt. Hij houdt voorafgaand aan de kransleggingen een toespraak.

Dat doet Rutte ook op het Bevrijdingsfestival (5 mei). Het is niet de koning maar de premier die "als signaal dat veertien Bevrijdingsfestivals in het land zijn geopend" het Bevrijdingsvuur zal ontsteken.

We mogen gerust spreken van een massale belangstelling dit jaar voor de Nationale Dodenherdenking en de viering van de Bevrijding. Dat komt vooral doordat de mensen die de oorlog aan den lijve ondervonden nu nog hun verhalen kunnen vertellen en dat ook ruimschoots doen.

Wel of niet vrij?

De nogal uitzonderlijke situatie dat de twee nationale feestdagen (Koningsdag en Bevrijdingsdag) van ons land in een tijdsbestek van ruim een week vallen, bleek vaak ongemakkelijk en leidde steeds weer tot discussie.

Bijvoorbeeld over de vraag waarom Koningsdag voor iedereen altijd een vrije dag is en waarom Bevrijdingsdag, afhankelijk van de cao waaronder men valt, dat slechts om de vijf jaar is.

Wat we herdenken

Ook over de invulling van 4 en 5 mei is vaak uitgebreid gesproken. Maar aan de, in 1961 ingevoerde, verbreding van de Dodenherdenking tot "ook de Nederlandse slachtoffers van de oorlogssituaties en vredesoperaties die na de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden" zijn we inmiddels gewend geraakt.

Dat geldt ook voor het idee dat het op Bevrijdingsdag behalve over de Tweede Wereldoorlog eveneens gaat over "de kwetsbaarheid van vrijheid, niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten". Dit jaar ligt het accent vooral op wat er gebeurde tussen 1940-1945.

De Dodenherdenking bestaat in zijn huidige vorm vanaf 1959. Bevrijdingsdag is in 1968, samen met de Dodenherdenking, vastgepind op 4 en 5 mei en werd pas in 1990, naast Koningsdag, een nationale feestdag. Zo ontstond de Bevrijdingsdag die we volgende week vieren; met de 5-mei-lezing, de Bevrijdingsfestivals, en het 5-mei-concert op de Amstel en met een koning en een premier (beiden 48 jaar) die de oorlog overigens niet hebben meegemaakt.

Geluiden dat Bevrijdingsdag slechts een slap aftreksel is van Koningsdag hoor je nu nauwelijks. De verhalen van mensen die de oorlog meemaakten en de morele dilemma's waarmee zij worstelden, spelen daarbij een beslissende rol.