'Vader des vaderlands' Singapore overleden

In een ziekenhuis in Singapore is Lee Kuan Yew op 91-jarige leeftijd overleden. Hij was de vader des vaderlands van Singapore. Haast eigenhandig wist Lee het stadstaatje om te vormen van een slaperige Britse kolonie tot een van de machtigste Aziatische tijgers.

Lee was ruim dertig jaar premier. Hij regeerde Singapore met harde hand: burgers moesten zich veel ontzeggen om de astronomische groei van het land mogelijk te maken. Vrije pers en oppositie waren er nauwelijks, maar de economische welvaart maakte voor de burgers veel goed.

Tranen

Toen Lee in 1923 geboren werd, was Singapore nog een kolonie van het Britse Rijk. Na zijn rechtenstudie in Cambridge raakte hij betrokken bij een beweging die meer onafhankelijkheid wilde voor het eilandje, waar een grote Britse marinebasis gevestigd was.

In 1955 kreeg het land meer politieke zeggenschap en in 1959 werden er de eerste verkiezingen gehouden onder een nieuwe grondwet. Lee's People's Action Party won die verkiezingen en zou de macht nooit meer opgeven.

Onder Lee ging Singapore in 1963 op in een federatie met Maleisië. Na raciale onrust tussen de Chinese meerderheid in Singapore en de Maleisische minderheid, werd Singapore twee jaar later weer de federatie uitgezet. Lee verscheen huilend op de televisie om te melden dat Singapore er voortaan alleen voor zou staan.

Kwetsbaar

Lee realiseerde zich dat het ministaatje (in grootte vergelijkbaar met de provincie Utrecht) hard moest vechten om te overleven tussen grote buurlanden als Indonesië, China en India. "Het was een kwetsbaar eiland, zonder grondstoffen, zonder achterland. Ik heb vanaf het begin vastgehouden aan een simpel principe om te overleven: Singapore moest beter georganiseerd zijn dan de andere landen in de regio."

"Toen ik Malta in 1967 bezocht om te zien hoe zij hun problemen hadden opgelost na het vertrek van de Britten, was ik verbijsterd. Ik was geschokt door hun afhankelijkheid van hulp, terend op liefdadigheid van de Britten."

Met lage belastingen, een open houding tegenover westerse bedrijven en een streng anti-communistisch beleid wist Lee internationale bedrijven te verleiden naar Singapore te gaan. Dat hij het standbeeld van de Britse grondlegger van de stad niet omver liet halen, wekte vertrouwen.

Het eiland werd in de loop der jaren een van de belangrijkste financiële centra van de regio. Het inkomen van de Singaporezen ligt ver boven het gemiddelde in dat deel van de wereld.

Leentjebuur

Ook speelde Lee graag leentjebuur bij succesvolle landen. De economie werd ingericht naar het model van Hongkong, het leger werd geschoeid op Israëlische leest en in Rotterdam en Londen werd de kunst van het havenbedrijf afgekeken. Immigratie van nuttige arbeidskrachten werd enthousiast aangemoedigd.

"Ik geloof nu eenmaal niet dat je het wiel een tweede keer kunt uitvinden. Er zijn altijd landen die ergens al eerder mee te maken hebben gehad. Je kunt hun oplossing maar beter bestuderen en je afvragen: kunnen wij dit ook en kunnen wij dit beter?"

Paternalistisch of dictatoriaal?

Er werd veel opgeofferd om Singapore mee te krijgen in de vaart der volkeren. Voorstanders noemen het paternalistisch, tegenstanders ronduit dictatoriaal.

Tegengeluiden werden onmogelijk gemaakt. Zo is er geen vrije pers en stellen oppositiepartijen in het land nauwelijks iets voor. Singapore zag sinds 1959 niet meer dan twaalf oppositieleden in het parlement.

De overheid bemoeide zich ook in hoge mate met het persoonlijke leven van de Singaporezen: wie niet op een zebrapad oversteekt, wie vergeet de wc door te spoelen en wie kauwgom op straat gooit, kan rekenen op een forse boete.

Geen standbeelden

Lee bleef tot op hoge leeftijd invloed houden op het beleid, zelfs nadat hij in 1990 afscheid had genomen als premier. Er werden speciaal voor hem de nieuwe functies van senior minister en minister-mentor in het leven geroepen. Ook hield hij zijn parlementszetel. Zijn zoon werd in 2004 de nieuwe premier.

Politiestaat, dictatuur of niet, in één ding verschilde Lee van de andere autoritaire leiders die hem voorgingen: het land kent geen persoonlijkheidscultus. Er zijn geen propagandaposters of potsierlijke standbeelden van "LKY".

"Dat hoeft ook helemaal niet", zei een van de oprichters van de PAP ooit. "Singapore is zijn standbeeld."