Dit elfstedenkruisje hangt in het Elfstedenmuseum in Hindeloopen. Elke schaatser die de Elfstedentocht volbrengt volgens de regels van de Vereniging De Friesche Elf Steden krijgt dit kruisje.
NOS Schaatsen

Vloekend bij een gesloten controlepost

Het is een van de meest begeerde 'sportprijzen' die Nederland kent: het Elfstedenkruisje. Duizenden schaatsers hebben in de tot nu toe vijftien gehouden tochten een poging gedaan het kleinood van 7 gram in bezit te krijgen. Meestal lukt het, maar de schaatsers die faalden hebben er vaak jaren later nog slapeloze nachten van.

Vaak onder heroïsche omstandigheden, soms meer dood dan levend wordt bij de Elfstedentocht getracht na 200 kilometer afzien de finish in Leeuwarden te bereiken. De opluchting bij de rijders die op tijd de streep passeren, is altijd groot; de teleurstelling en ontgoocheling enorm groot als de missie mislukt.

Het meest frustrerend is echter nog altijd: in de buurt van de finish van het ijs gehaald worden of er in Leeuwarden achter komen dat een rustpauze onderweg net een paar seconden te lang heeft geduurd.

Elfstedentocht late binnenkomers

Dokkum

De tocht in 1985 was er zo één, waar de gemoederen in de avonduren op het snel dooiende ijs hoog opliepen. De ijssituatie verslechterde zo snel, dat het bestuur van de Vereniging De Friesche Elf Steden besloot een aantal controleposten veel eerder dan was aangegeven te sluiten. Dat gebeurde ook in Dokkum, de laatste stempelplaats voor de finish.

Na Dokkum liggen er nog 25 zware kilometers naar de Bonkevaart in Leeuwarden op de schaatsers te wachten. Als je Dokkum hebt gehad moet alles goedkomen, denkt menig schaatser.

Henk Kroes was in 1985, toen de tocht na 22 jaar eindelijk weer gehouden kon worden, de ijsmeester. Hij moest van de rayonhoofden vernemen wat wel of niet meer kon. Uiteindelijk besloot hij in overleg de beslissing te nemen dat het volksfeest iets eerder dan gepland voorbij was.

Reglementen

"Dat jaar was het ijs aan het begin mooi, maar omdat de temperatuur snel opliep, veranderde dat gaandeweg de dag. De kluunplaatsen werden langer en langer, het water golfde op vele plekken het ijs op. Er komt een moment dat je keuzes moet maken. Hoe hard die ook zijn'', zegt de Fries.

Hij moest in 1997 als voorzitter hoogstpersoonlijk John Lemstra om 8 seconden na middernacht op de Bonkevaart tegenhouden omdat hij te laat was. De reglementen schrijven voor dat je om middernacht binnen moet zijn. Lemstra kreeg geen Elfstedenkruisje.

Als je regels opstelt, moet je je daar ook aan houden.

Henk Kroes, voormalig voorzitter van de Vereniging De Friesche Elf Steden, over laatkomers die daardoor een kruisje missen.

Henk Kroes weet dat er in 1985 bij Dokkum in de avonduren huilende schaatsers stonden, die vloekend en tierend op weg wilden naar Leeuwarden en niet mochten. De ijssituatie was door de dooi zo verslechterd dat de controlepost in Dokkum veel eerder dichtging dan normaal.

"Ik heb geen 180 kilometer geschaatst om hier van het ijs gehaald te worden, verdomme'', klonk het uit vele radeloze monden. In Harlingen had een paar uur eerder een deelnemer keihard te horen gekregen dat hij 30 seconden te laat arriveerde om nog een stempel te krijgen. De post sloot om 18.15 uur.

De deelnemers die in Dokkum strandden, waren boos. Ze waren overtuigd dat ze best naar Leeuwarden konden schaatsen. "Witheet waren sommigen, helemaal doorgedraaid", diept Kroes op uit zijn herinnering. De oud-voorzitter heeft begrip voor de vertwijfeling en teleurstelling bij die deelnemers.

Streng

"Mensen zijn vaak al de hele dag onderweg. Dan wil je ook het eindpunt bereiken", zegt Kroes. "Voor die man in 1997 vond ik het echt erg sneu, maar zo zijn de regels nu eenmaal. Je moet streng zijn. Als je afwijkt van de regels, waar ligt dan de grens? We zouden nu ook niet meer accepteren dat vijf man samen de streep passeren. Dat was in 1956 een complete deceptie. Als je regels opstelt, moet je je daar ook aan houden. Maar ik snap dat dat schrijnende gevallen kan veroorzaken. Dat is misschien de charme van het kruisje."

  • NOS
    Henk Kroes moet John Lemstra vertellen dat hij acht seconden te laat is voor een Elfstedenkruisje
  • ANP
    De opluchting en blijdschap is enorm bij de deelnemers aan de Elfstedentocht die weten dat ze op tijd de finish in Leeuwarden bereiken.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl