'Napoleon verraadde zijn eigen revolutie'

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Hij heeft ruim drie miljoen doden op zijn geweten, maar wordt nog altijd vereerd: Napoleon Bonaparte. Volgend jaar is het 200 jaar geleden dat hij bij Waterloo zijn laatste en beroemdste nederlaag leed.

De meedogenloze dictator revancheerde zich na zijn dood in 1821 in de memoires die hij als balling op Sint-Helena schreef. Het is een meesterlijk staaltje geschiedvervalsing, zegt de Belgische schrijver Bart van Loo. Morgen verschijnt zijn omvangrijke boek Napoleon, de schaduw van de revolutie.

Van Loo: "Wat hij niet met het zwaard heeft kunnen doen - Europa veroveren, Frankrijk veroveren - doet hij met de pen. Daarom werd hij na zijn dood nog meer vereerd dan tijdens zijn leven."

Sterk merk

Bart van Loo (1973) heeft in 2011 ook in Nederland grote bekendheid gekregen als schrijver van de Frankrijk-trilogie over reizen, eten en vrijen. Het boek over Napoleon had hij naar eigen zeggen al twintig jaar in zich.

Nog altijd is Napoleon een sterk merk. Er zijn tal van Napoleon-producten in de handel: snoep, drank, games. Het definitieve einde van zijn regime zal volgend jaar ruimschoots worden herdacht met veel eerbetoon, ondanks de bloedige terreur van zijn bewind. Die paradox is één van de rode draden in het boek van Van Loo.

"Er wordt nog steeds met grote loftuitingen over hem gesproken, zeker in Frankrijk", zegt Van Loo. Napoleon hervormde Frankrijk op administratief, politiek en staatkundig vlak met zijn Code Civil, een nieuw burgerlijk wetboek. "Als hij in 1804 was gestorven zou hij een soort George Washington zijn geworden, een Vader des Vaderlands. Maar alles wat daarna is gekomen, is natuurlijk gruwelijk." Honderdduizenden militairen vonden de dood bij de veldtocht naar Rusland.

Van Loo: "Hij heeft de revolutie verraden. De heraut van die revolutie wordt een imperialistische rover. Die Code Civil gebruikt men nog altijd om die schanddaden weg te stoppen."

Napoleon vergoelijkte zijn daden bij het schrijven van zijn herinneringen. Daarin toonde hij zich weer de uitgekiende propagandastrateeg. "Na zijn dood deelt hij zijn sterkste slag uit", zegt Van Loo. "Hij dicteerde zijn versie van de feiten aan vier volgelingen. In die memoires schildert hij zichzelf plots af als de grote man van de vrijheid, de gelijkheid en de broederschap. De man die de revolutie gered heeft. Het is een groot stuk geschiedvervalsing."

In Frankrijk groeide het verlangen naar een heerser, omdat de nieuwe leiders ernstig tekortschoten. Het was een manipulatie van de geschiedenis die tot de dag van vandaag doorwerkt. "Ik vind dat de meest tot de verbeelding sprekende overwinning van Napoleon, meer dan de slag bij Austerlitz", zegt Van Loo.

Sterke man

Hij hoopt dat zijn boek ook de grote groep fans van Napoleon Bonaparte bereikt. Zoals de mensen die er genoegen in scheppen om de slag bij Waterloo na te spelen.

"Die Napoleonfreaks moeten toch ook weten dat ze meespelen in de heropvoering van wat een afschuwelijk drama is geweest", zegt Van Loo. "Laten we hopen dat er niet het soort chaos ontstaat waarin zo’n sterke man naar voren treedt. Nooit meer Napoleon. Hij is een gedroomd onderwerp voor een boek, maar niet voor de werkelijkheid."