NOS NieuwsAangepast

Liefje van Nederlands grootste verrader doet haar verhaal

Door redacteur Lambert Teuwissen

Ze was in de Tweede Wereldoorlog het liefje van de grootste Nederlandse landverrader. Ze speelde toneel om zijn identiteit te beschermen, volgde hem blindelings naar Berlijn en verdoezelde bewijs van zijn moorden. 65 jaar na de bevrijding wil Corrie den Held eindelijk haar verhaal vertellen.

Na jaren van stilzwijgen sprak ze met historicus Auke Kok, die in 1995 het boek 'De verrader' had geschreven over haar man, Anton van der Waals. Als dubbelspion was hij verantwoordelijk voor de arrestatie van meer dan tachtig verzetsmensen, waarvan zeker veertig de dood vonden. Voor zijn daden werd hij in 1950 geëxecuteerd.

Vijftien jaar geleden wilde zijn weduwe nog niet met Kok praten. Nu de meeste direct betrokkenen zijn overleden, wilde ze wel openheid van zaken geven. Het boek dat daaruit voortkwam, 'Oorlogsliefde', verschijnt deze week.

Naïef

Kok fungeerde als biechtvader en therapeut voor Den Held. "Het was een heel proces waar we samen doorheen gingen", legt Kok uit. "Ze heeft het nooit voor zichzelf opgeschreven, het waren voor haar ook nog losse brokjes. Die hebben we samen tot een geheel proberen te smeden."

Den Held vertelt Kok hoe ze als bleu meisje al snel viel voor Van der Waals, die zij leerde kennen als de wereldwijze jonkheer en verzetsheld Henk van Lynden. Binnen een jaar waren ze getrouwd, maar rond die tijd, zomer 1944, kwamen ook de eerste vraagtekens bij Corrie.

"D-Day is geweest en de Duitsers zijn in het defensief. Ze merkt aan Henk dat hij de komst van de geallieerden met de nodige zorg tegemoet ziet", legt Kok uit. "Maar ze heeft een onwaarschijnlijk vermogen om onaangename indrukken weg te moffelen. Liefde maakt blind, zeggen ze en dat gold zeker voor haar."

Van der Waals speelt ondertussen dubbelspel voor de Duitsers. Hij infiltreert in verzetsgroepen en levert mensen uit aan de Sicherheitsdienst. Corrie krijgt daar maar weinig van mee. "Dat hij echt slecht was merkte ze pas in het najaar van 1944, als hij de dienstknecht in stukken zaagt."

Angst en gezelligheid

Henk en Corrie zijn op de vlucht voor de steeds verder oprukkende geallieerden, samen met zijn bediende, Willem Mossinkoff. Op een dag verdwijnt de man. Corrie gelooft haar echtgenoot als hij haar verzekert dat hij hem in noodweer heeft moeten neerschieten. Ze is er bij als hij enkele dagen later tijdens een pleziervaart een grote koffer dumpt. Beiden geven zich daarna een tijdlang uit voor meneer en mevrouw Mossinkoff.

Volgens Kok is dit het moment waarop Den Held het niet meer voor zichzelf kan ontkennen. Toch blijft ze bij hem. "Ze was een jonge vrouw, die volledig onder de invloed stond van haar man. Ze wist ook dat hij over veel connecties beschikte, bij het verzet, maar ook aan de kant van de Duitsers. Ze was als de dood dat als ze hem zou aangeven, ze zelf slachtoffer zou worden."

Overigens blijft ze van haar man houden. "Het fascinerende is dat die angst blijkbaar kan bestaan naast de liefde en gezelligheid. Dat heeft mij als man heel erg geboeid. Blijkbaar kan een vrouw dat", concludeert Kok. "Ik merk aan vrouwen die het gelezen hebben dat ze heen en weer worden geslingerd tussen irritatie en empathie. Blijkbaar is het een karaktertrek van haar dat ze in staat is om iets eindeloos vol te houden."

Naar Duitsland

Hoe lang blijkt wel in de laatste hoofdstukken van het boek. Corrie volgt Van der Waals wanneer die als dubbelspion voor de geallieerden gaat werken in Duitsland. Met zijn SD-contacten kan hij een waardevolle pion zijn aan het begin van de Koude Oorlog. Van der Waals loopt echter over naar de Russen en laat Corrie in het verwoeste Berlijn achter in armoede.

Pas in 1947 keert ze terug naar Nederland, opgespoord om als getuige te dienen in het proces tegen Van der Waals. "Haar liefde voor Henk bleef achter in Duitsland", concludeert Kok. Ze getuigt tegen hem bij het proces waarin hij uiteindelijk de doodstraf zou krijgen. Hoewel ze op de hoogte was van ten minste twee moorden, wordt ze zelf niet vervolgd. Ze zou te veel onder de invloed van Van der Waals hebben gestaan.

Meer mens geworden

De vraag dringt zich op of Van der Waals ooit echt van Corrie heeft gehouden. Of was de twaalf jaar jongere vrouw slechts het zoveelste element van een dekmantel? Kok noemt beide mogelijkheden plausibel. "Ze was in ieder geval de ideale partner voor hem: veel jonger en naïef, meegaand, charmant, lief en gezellig, maar als het erop aankomt een doorzetter en niet zo bang aangelegd."

"Feit is wel dat als hij er in 1944 serieus rekening mee houdt dat hij op het schavot komt, hij een aantal maatregelen neemt ten bate van zijn Corrie. Dat duidt toch wel op een zekere mate van onbaatzuchtigheid."

Verandert haar verhaal het beeld dat Kok had van Van der Waals? "Toch wel. Hij is naar mijn gevoel meer mens geworden dan dat hij eerst was. Toen dacht ik dat hij een psychopaat was, iemand die alleen relaties aangaat vanuit berekening. Nu was het wel een sociopaat, maar dan niet in die sterke mate als ik toen dacht. Hij was wel degelijke liefdevol tegen Corrie en ik ben ervan overtuigd dat dat gemeend was."

Auke Kok - Oorlogsliefde: De vrouw van Anton van der Waals - De Bezige Bij - ISBN: 9789023458265 - €17,90

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl