ESBL-deskundige: we leveren een achterhoedegevecht

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink Zie ook: Resistente bacteriën verspreiden zich door reizen

In sommige Nederlandse ziekenhuizen is al zeven procent van de kweken ESBL positief. Die bevatten dus bacteriën die belangrijke antibiotica van de derde generatie onwerkzaam maken.

"Moet je dan alle mensen die in het buitenland zijn geweest en bij wie de kans op ESBLs pakweg veertig procent is, structureel gaan isoleren en controleren? Mij lijkt dat je dan een achterhoedegevecht gaat voeren."

Aan het woord is professor Jan Kluytmans van het Amphia Ziekenhuis in Breda. Hij is ook hoogleraar aan de Vrij Universiteit in Amsterdam. Kluytmans is een van Nederlands meest vooraanstaande specialisten op het gebied van antibioticaresistentie.

Kluytmans presenteerde vorige week op een internationaal congres van microbiologen in Wenen zijn onderzoek over de aanwezigheid van ESBLs in Nederlands vlees. In 88 procent van de kip in de Nederlandse winkels en in 19 procent van het rund- en varkensvlees komen bacteriën met ESBLs voor.

Overal

Kluytmans vertelt dat er druk overleg gaande is over wat er moet gebeuren met het ESBL-probleem. Hij zegt dat er een groot verschil is met MRSA, de multiresistente staphylococcus aureus. "Die hebben we in Nederland nauwelijks. Dat is een probleem van buitenlandse ziekenhuizen. En van varkensboeren in Nederland, maar dat mag getalsmatig geen naam hebben. ESBLs zijn overal. In kip, maar ook in ander vlees, op groenten, in het milieu, overal waar we kijken vinden we ze."

Er is feitelijk maar één oplossing: een nieuwe antibiotica ontwikkelen en die dan niet te pas en te onpas gebruiken. Of, zoals Kluytmans collega professor Christina Vandenbroucke van het VU MC het formuleert, die zo duur maken dat geen boer het in zijn hoofd zal halen om die preventief te gebruiken voor zijn (pluim)vee. En geen dokter om hem te gebruiken als het niet strikt noodzakelijk is.

Patent

Maar de industrie heeft geen nieuwe antibiotica in de pijplijn zitten. "Althans niet voor zover we weten", zegt Kluytmans. "En als ze al met iets bezig zijn, dan in zo'n vroeg stadium dat er nog niets te zeggen valt over de werkzaamheid ervan en zal het nog jaren duren."

Er zijn weinig prikkels voor de industrie om nieuwe antibiotica te ontwikkelen. De ontwikkelingskosten zijn hoog en er is betrekkelijk weinig kans om er aan te verdienen. Omdat antibiotica kort gebruikt wordt en omdat artsen er terughoudend mee zijn.

Kluytmans vindt dat daarom de patenten van antibiotica verlengd moeten worden zodat de terugverdienkans groter wordt. Maar dat is ingewikkeld omdat er dan een uitzondering gemaakt moet worden in de regelgeving.

Volgens Kluytmans wordt er nu toch "op hoog niveau" over gesproken om die patentperiode te verlengen en fabrikanten tegelijk te vragen een eventuele nieuwe antibiotica terughoudend in de markt te zetten. Dat langere patent is dan een beloning voor terughoudendheid.

Moeilijk oplosbaar

De afgelopen tientallen jaren is een enorm probleem ontstaan met resistentie voor antibiotica. Door het gebruik van antibiotica in ongelofelijke hoeveelheden. Niet alleen bij de mens, maar ook in de veehouderij, de voedselketen. De grond zit vol, het zit in water. "Antibiotica is een kostbaar middel maar de prijs ervan is zo laag dat het onzorgvuldig gebruikt wordt."

"Wat we nu in Nederland op de agenda hebben weten te zetten, is in het buitenland nog vele malen erger. En dat is door al het reizen ook ons probleem."

"Als het inderdaad zo is dat die resistente bacteriën via de voedselketen in de mens terecht komen - en daar zijn sterke aanwijzingen voor - dan is het probleem nauwelijks op te lossen", zegt Kluytmans.