Sobibor-overlevende geridderd in Westerbork
In het voormalige kamp Westerbork, waar vandaag 65 bevrijding van het kamp werd herdacht, is de 87-jarige Selma Engel-Wijnberg benoemd tot ridder in de Orde van Oranje Nassau. Zij is de enige Nederlandse vrouw die de verschrikkingen van het nazivernietigingskamp Sobibor in Polen heeft overleefd.
Bekijk de samenvatting NOS 65 jaar Bevrijding Westerbork
Minister Klink reikte de onderscheiding uit tijdens de presentatie van het boek 'Selma, de vrouw die Sobibor overleefde' van journalist Ad van Liempt.
Klink bood ook excuses aan namens de Nederlandse regering voor het feit dat zij samen met haar man, de Poolse jood Chaim Engel, na de oorlog niet meer welkom was in Nederland. Zij dreigden te worden uitgezet omdat Chaim de Poolse nationaliteit had. Het echtpaar is toen naar Israël, en later naar de VS geëmigreerd.
"Te lang hebben we in Nederland gezwegen over hoe we met overlevenden zijn omgegaan. Terwijl we bovendien zoveel van u, van uw levensmoed, doorzettingsvermogen en rechtvaardigheidsgevoel kunnen leren", aldus Klink.
Te laat
Voor Selma komen de excuses van Nederland te laat. "Ik had liever gehad dat Nederland mij destijds als Nederlandse overlevende had erkend", reageerde ze na afloop. "Het valt niet goed te maken wat er in de oorlog is gebeurd. Ik heb mijn leven te danken aan mijn man. Ik hoef al deze attenties niet."
Selma werd in 1943 vanuit kamp Westerbork op transport gesteld naar Sobibor, waar ruim 99 procent van de kampbewoners door de nazi's werd vergast. Tijdens een opstand tegen de kampbewakers wist zij, samen met Chaim, te vluchten. Samen zaten ze maandenlang ondergedoken bij een boer op het Poolse platteland.
Bekijkde NOS-uitzending 'Selma, de vrouw die Sobibor overleefde'
Stille tocht
Tijdens de herdenking van de bevrijding van kamp Westerbork door de Canadezen speelden overlevenden een bijzondere rol.
Voorafgaande aan de herdenking leidden enkele kampoverlevenden leerlingen van het Dollardcollege uit Bellingwolde en de Duitse zusterschool Ludgerus uit Rhede rond.
Het programma begon om 13.30 uur met een stille tocht over het kampterrein en een programma bij het Nationaal Monument Westerbork. Daarin liepen zo'n honderd kampoverlevenden mee. Acteur Bram van der Vlugt las briefkaarten met afscheidsboodschappen voor. Tijdens het herdenkingsprogramma vertelden overlevenden hun verhaal. Er werd onder andere voorgelezen uit het dagboek van Selma Engel-Wijnberg. Omdat zij zelf te geëmotioneerd was, liet ze haar bijdrage voorlezen door actrice Ellis van Maarseveen, die in de film 'Escape from Sobibor'(1987) de rol van Selma speelde.
De herdenking werd afgesloten met een minuut stilte. Leerlingen van middelbare scholen legden witte anjers bij het Nationaal Monument Westerbork in aanwezigheid van officiële vertegenwoordigers uit binnen- en buitenland. Met witte anjers werden 65 jaar geleden de Canadezen begroet.
Relatief normaal
Kamp Westerbork werd in 1939 gesticht door de Nederlandse regering. Hier werden Duitse joden opgevangen die de naziterreur probeerden te ontvluchten. De Duitsers maakten tijdens de oorlog dankbaar gebruik van de bestaande kampstructuur.
Op 1 oktober 1942 kwam het kamp onder rechtstreeks Duits bestuur. Westerbork werd een interneringskamp voor joden, zigeuners, homoseksuelen en verzetsmensen.
Uit angst voor opstanden probeerden de Duitsers het leven in het kamp relatief normaal te laten verlopen. Er waren winkels, een school, een ziekenhuis en een theater. Maar elke dinsdag vertrok er vanuit het kamp een goederentrein, die een grote groep kampbewoners naar kampen in het oosten bracht, voornamelijk de vernietigingskampen Auschwitz-Birkenau en Sobibor. Hoewel niemand precies wist wat de gevangenen te wachten stond, heerste er in het kamp grote angst voor deze transporten.
Tussen 1942 en 1945 werden vanuit Westerbork 107.000 gevangenen gedeporteerd. Slechts 5000 overleefden de oorlog. Bij de bevrijding op 12 april 1945 troffen de Canadezen nog 876 gevangenen in Westerbork aan.
Groene vlakte
Van het oorspronkelijke kamp is nu nog weinig over. In de jaren 70 van de vorige eeuw zijn de barakken afgebroken en het voormalig kampterrein is nu een groene vlakte. De belangrijkste plekken zijn gemarkeerd door heuveltjes en driehoekige stenen.
In 1983 is Herinneringscentrum Kamp Westerbork opgericht, waar in een museum het verhaal van het doorgangskamp wordt verteld. Op de plek waar de spoorrails in het kamp eindigden staat het Nationaal Monument Westerbork, ontworpen door oud-gevangene Ralph Prins.
Het monument van de 102.000 stenen herinnert aan alle mensen die vanuit het kamp werden gedeporteerd en nooit terugkeerden.
Lees ook het weblog van Ad van Liempt 'Selma, de vrouw die Sobibor overleefde'