NOS NieuwsAangepast

Waarom haalden kabinetten-Balkenende het niet?

Jan Peter Balkenende heeft een recordaantal gesneuvelde kabinetten op zijn naam staan; drie van zijn vier ploegen hebben hun termijn van vier jaar niet uitgezeten.

Het kabinet-Balkenende I (CDA, VVD, LPF) viel al na 87 dagen door interne conflicten bij de LPF.

Het volgende kabinet (CDA, VVD en D66) kwam na drie jaar en 34 dagen ten einde, omdat D66 haar steun aan het kabinet introk.

Balkenende III was een overgangskabinet (CDA, VVD) dat louter tot doel had nieuwe Kamerverkiezingen voor te bereiden, en telt dus eigenlijk niet mee.

Onderuit En nu is het vierde kabinet van Jan Peter Balkenende (CDA, PvdA , ChristenUnie) dus onderuit gegaan. Formeel door onenigheid over het al dan niet verlengen van de Nederlandse missie in Uruzgan. Maar eigenlijk boterde het al vanaf dag 1 slecht tussen met name CDA en PvdA.

Hoe komt het dat geen van de kabinetten-Balkenende de eindstreep heeft gehaald?

Balkenende is geen geboren leider, wordt vaak gezegd. Van het begin af aan is hem "een gebrek aan regie verweten". Met name bij conflicten binnen het kabinet en/of de coalitie (de aanpak van de economische crisis of het verlenen van politieke steun aan de oorlog in Irak bijvoorbeeld) bleef hij vaak te lang op de achtergrond/greep hij niet of te laat in.

Maar om alle breuken alleen op het karakter van de Zeeuwse premier af te schuiven, dat is echt te simpel.

Dynamiek Het is maar de vraag of het een ander wel was gelukt om in 2002, na de moord op Pim Fortuyn, de rit uit te zitten. De nieuwe partij LPF, die meteen in de Trêveszaal mocht aanschuiven, had een eigen, niet te sturen dynamiek (het verhaal ging zelfs dat een LPF-Kamerlid zijn fractievoorzitter met een pistool had bedreigd, wat voor sommige kabinetsleden het bewijs was dat ze met een stel gekken van doen hadden).

Balkenende wist zijn tweede kabinet nog redelijk lang op koers te houden. Met de VVD kan met name de rechtervleugel van het CDA (waar Balkenende toe behoort) gemakkelijk door één deur. Maar het kleine D66 komt een beetje in de verdrukking, en deze partij trekt er - na een conflict met VVD-minister Verdonk over het paspoort van Kamerlid Hirsi Ali – de stekker uit.

En wat ging er mis in het kabinet-Balkenende IV?

Draaikont De kiem voor het wantrouwen tussen CDA en PvdA werd al gelegd in de ongekend harde verkiezingscampagne in 2006 (waarin het CDA PvdA-leider Bos herhaaldelijk voor draaikont en leugenaar uitmaakte).

Het CDA steekt na de verkiezingen niet onder stoelen of banken dat het liefst met de VVD een regering vormt, maar dat lukt niet en de partij van Balkenende moet tegen heug en meug met de PvdA in zee.

Van liefde is in dit gedwongen huwelijk nooit sprake geweest, maar dankzij de afspraak om geen ingrijpende plannen door te voeren (de kiezer heeft rust nodig), lijkt het erop dat dit kabinet met daarin ook de ChristenUnie het best lang zal kunnen volhouden.

Boel sussen In het najaar van 2007 worden de eerste scheurtjes al zichtbaar. Een meningsverschil tussen CDA-minister Donner en PvdA-Kamerlid Hamer over de versoepeling van het ontslagrecht wordt publiekelijk en op hoge toon uitgevochten. Er komt een commissie van wijze mannen (de commissie-Bakker) aan te pas om de boel te sussen.

Eind 2008 breken economisch barre tijden aan. De crisis treft ook Nederland en er zijn "onorthodoxe maatregelen" nodig. Terwijl andere landen binnen afzienbare tijd steunmaatregelen aankondigen, komen ze er in Nederland niet uit. CDA, PvdA en ChristenUnie ploeteren drie weken in het Torentje en in het Catshuis om het met elkaar eens te worden.

De verwachtingen zijn hoog gespannen. Slaagt deze coalitie erin om de ideologische verschillen te overbruggen en de handen ineen te slaan nu de recessie hard toeslaat? Het eindresultaat valt velen tegen. Er worden zo'n twintig groepjes ambtenaren aan het werk gezet om te onderzoeken hoe er 35 miljard euro kan worden bezuinigd.

Leven en dood Nog voordat deze groepjes met hun plannen naar buiten komen, gaat het definitief mis. Eerst verschijnt het rapport-Davids over de vorming van het kabinetsbesluit in 2003 om de oorlog in Irak politiek te steunen. En vervolgens ligt er – al dan niet onverwachts - een verzoek van de NAVO om de Nederlandse missie in Uruzgan te verlengen. Dit zijn onderwerpen waarover CDA en PvdA niet gemakkelijk compromissen kunnen sluiten. Het gaat over leven en dood, over voorgelogen zijn of niet.

Nog los van wat er in dit kabinet is voorgevallen is het de vraag of welk kabinet dan ook het in deze politiek turbulente tijden nog de volle vier jaar kan volmaken.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl