Op de Pleinweg in Rotterdam zag Klaartje Kerkhof vanmiddag haar broer Jan liggen. 18 jaar was hij pas en nu is hij dood. Gefusilleerd door de Duitsers samen met 19 andere mannen, uit wraak voor acties van het verzet. Elders in de stad, op het Hofplein, werden nog eens 20 mannen gefusilleerd.

"Ik herkende Jan aan zijn wollen sokken, die mijn moeder voor hem had gebreid. Ik zag het meteen", vertelt Klaartje.

Ze was er niet bij toen haar broer werd gefusilleerd, maar hoorde het nieuws later van een politieagent. Ze is meteen gaan kijken. De twintig lichamen lagen onder een groot zeil, alleen de voeten staken er onderuit.

"Het akelige vind ik dat gaatje bij zijn hoofd, dat geschroeid is. Maar het is wel Jan met zijn prachtige zwarte haar en zijn bruine ogen."

Jan Kerkhof was actief in het verzet in Delft. Hij verspreidde berichten en vervoerde valse persoonsbewijzen en bonnen. Vermoedelijk werd hij verraden.

Vanochtend was hij een van de dertig 'Todeskandidaten' die uit de gevangenis in Scheveningen werden overgebracht naar een schoolgebouw in de Witte de Withstraat in Rotterdam. Daar kwamen er nog tien mannen bij, die gevangen zaten op het politiebureau Haagsche Veer.

Even na 08.00 uur werden twintig van hen in een vrachtwagen naar het Hofplein gereden. Ze werden opgesteld met hun rug tegen een schuilkelder. Tegenover hen nam een vuurpeloton plaats van veertig manschappen van de Ordnungspolizei, onder wie zeven Nederlandse politieagenten gekleed in Duits uniform.

Genadeschot

Terwijl omstanders gedwongen werden om toe te kijken, gaf commandant Alfred Julius Rest het bevel 'feuer'. Negentien mannen vielen direct neer. Rest trok zijn dienstpistool en schoot de twintigste man dood, die na het salvo nog was blijven staan.

Rest liep langs de rij gefusilleerden en gaf ieder van hen een genadeschot in de slaap. Daarna gaf hij het vuurpeloton het bevel in te rukken en vertrok naar het bureau in de Witte de Withstraat om de resterende twintig gevangen, onder wie Jan Kerkhof, op te halen.

Zij werden naar Rotterdam-Zuid gereden, waar hen op de hoek van de Pleinweg met de Goereesestraat hetzelfde lot te wachten stond. Ook deze twintig mannen kregen na het vuursalvo een genadeschot van commandant Rest. Alle lichamen moesten op zijn bevel ter afschrikking een dag blijven liggen.

"Dit hemeltergend onrecht, dat doet denken aan de dagen van Iwan de Verschrikkelijke, schreeuwt om vergelding; een vergelding die eerder komen zal, dan dat deze moordenaars denken", schrijft De Vrije Pers over de executies.

De aanleiding voor de executies zijn drie gebeurtenissen in de afgelopen dagen. Op 5 maart was er een aanslag op SD'er Rohmer en de Nederlandse SS'er Koster. Of deze is gepleegd door het verzet of door gewapende overvallers is nog niet duidelijk.

Op 9 maart vond daarnaast een schietpartij plaats op het Hofplein, waarbij SD-officier Desselberger werd gedood. Waarschijnlijk heeft een jongeman uit het verzet geschoten, uit angst dat zijn wapen ontdekt zou worden bij een controle.

Een andere reden is de actie van het verzet in de nacht van 6 op 7 maart, waarbij de hoogste Duitse politiechef in Nederland, Hanss Rauter, zwaargewond raakte. De Duitsers hebben daarvoor door het hele land al honderden mensen vermoord.