In het zuiden van Polen heeft het Rode Leger vernietigingskamp Auschwitz bevrijd. In het kamp troffen de Sovjets ongeveer 8000 uitgemergelde gevangenen aan. De meesten zijn Joden.

Waar al voor gevreesd was, is waarheid geworden: hier in het zuiden van Polen staat een enorm concentratie- en vernietigingskamp. Op zeer grote schaal zijn hier de afgelopen jaren mensen vermoord.

Wat hier precies allemaal gebeurd is, is nog niet duidelijk. Er zou hier sprake zijn van gaskamers waarin Joden uit heel Europa zijn vermoord. Ook zouden hier veel mensen van uitputting zijn gestorven.

De eerste zorg van de Sovjets is nu de zorg voor de bevrijde gevangenen. Ze zijn er heel slecht aan toe. Ze zijn uitgehongerd en ziek.

We zijn zo blij. We zijn geen vee meer maar weer mensen.

De hoop op bevrijding hadden de gevangenen bijna verloren, ook al wisten ze dat het Rode Leger in de buurt was en dat de meeste nazi's het kamp daarom hadden verlaten. De gevangenen hoorden al dagen de schoten van het naderende leger.

"We zijn zo blij. Na alles wat er is gebeurd. Het is niet te beschrijven. We zijn geen vee meer, maar mensen", zegt de Tsjechische Terezie Freundova-Jirova.

Een Russische officier vertelt: "Vrouwen en mannen huilden soms een beetje. De kinderen begrepen niet wie we waren en waar we vandaan kwamen. Later als het beter was uitgelegd, lachten ze een beetje door hun tranen."

Een commandant zag de angst in de ogen van de gevangenen. "Ze waren heel bang."

Het vernietigingskamp Auschwitz bestrijkt een heel groot gebied en bestaat uit meerdere kampen. Verreweg de meeste barakken zijn leeg.

Gevangenen vertelden de Sovjets dat de nazi's de afgelopen weken tienduizenden gevangenen hebben afgevoerd. Lopend gingen zij de poort uit. Waarnaartoe weten de achterblijvers niet. Eind 1944 zijn uit angst voor de komst van de Sovjets nog zo'n 60.000 gevangen per trein afgevoerd, waarschijnlijk naar kampen in Duitsland.

We gaven hun alles wat er maar in onze ransels zat.

De geharde Sovjet-militairen die de afgelopen oorlogsjaren al heel wat hebben meegemaakt kunnen nauwelijks bevatten wat ze zien. Het gaat elke voorstellingsvermogen te boven.

"Achter een dubbele omheining van prikkeldraad stonden de gevangenen in gestreepte kleren, afgemat, uitgeput, elkaar ondersteunend om niet om te vallen. In hun ogen stonden tranen van blijdschap", zegt een bevrijder. "Toen we kampterrein op gelopen waren, zagen we verschrikkelijke taferelen. In de barakken lagen de zieken, uitgeput tot het uiterste."

Aanvoerder van de compagnie Jurij Ilinskij kan zijn ogen niet geloven. "We drongen tussen de barakken door. Er lagen doden. Een hoop vermagerde lichamen bij de muur van een barak. Ze lagen al ondergesneeuwd. En verderop een groep doodgeschoten mensen. Mannen, vrouwen. En kinderen achter het schrikdraad."

"Dat was voor mij het ergste. Een hele menigte kinderen. Vermagerd, haveloos, ziek en hongerig. We gaven hun alles wat er maar in onze ransels zat."

Crematoria

De Russische gevangene Anna Polsjtsjikova zag de Sovjets in het kamp Auschwitz-Birkenau arriveren. "Het zijn de onzen, de onzen", schreeuwde ze. "Ze keken ons met grote angst aan en vroegen wat zijn jullie voor mensen? Wat doen jullie hier, vroegen ze vijandig. We raakten in de war en wisten niet wat we moesten antwoorden. Onze verschrikkelijke en zielige aanblik maakte hen week. En toen vroegen ze op een andere toon: wat is er daar? Daar is ook een concentratiekamp. En verder is er ook een kamp. Daar in het bos zijn crematoria."

In die crematoria verbrandden de nazi's de mensen die ze hadden vermoord. De Russen horen verhalen over gaskamers, martelingen, executies. Maar de meeste overlevenden zijn niet in staat iets te vertellen over wat ze allemaal mee hebben gemaakt. Het is te gruwelijk, of ze zijn te ziek om te praten.

De meeste mensen die nu zijn bevrijd, waren zelfs voor de nazi's te zwak om nog verplaatst te worden. In een ziekenbarak ligt de ten dode opgeschreven Ro de Winter-Levy. Ze werd opgeschrikt door allerlei geluiden en zware voetstappen.

"Een grote man met een brandende kaars komt binnen. Gegil! Een Russische officier! Ik spring uit bed en vlieg hem spontaan om de hals. Hij lacht. Wat hij zegt, versta ik niet. De anderen worden ook wakker, zij lachen en huilen tegelijk van blijdschap. De Rus ziet er prachtig uit, hij heeft een witte leren jas met bont gevoerd, een witte bontmuts op. Ik ben erg opgewonden, kan van louter geluk niet slapen."

In een andere ziekenbarak ligt Otto Frank uit Amsterdam. Hij is met het laatste transport uit Westerbork in september in Auschwitz aangekomen. Van de bevrijding krijgt hij weinig mee, zo slecht is hij eraan toe. Hij is te zwak om op te staan en de bevrijders te begroeten.

Nog geen week geleden stond Frank samen met andere gevangen voor een vuurpeloton. Op het laatste moment bliezen de nazi's die executie af. En nu zijn ze vrij.