De Woudweg in Dokkum, met rechtsonder het weiland waar de mannen vermoord zijn · Fries archief

20 gevangenen geëxecuteerd in Dokkum

Opnieuw hebben de Duitsers willekeurige gevangenen gefusilleerd, nu in Friesland. Twintig mannen zijn uit de gevangenis in Groningen gehaald en in de vroege ochtend in een weiland aan de rand van Dokkum doodgeschoten.

De wraakactie van de Duitsers is ongekend. Niet eerder zijn er in Friesland zoveel mannen in een keer gedood. Burgemeester Jonker werd gedwongen getuige te zijn van de executies.

In groepjes van vijf werden de gevangen doodgeschoten. De volgende vijf moesten eerst de dode lichamen op de rug leggen voordat ze zelf de kogel kregen. Elf Duitse soldaten voerden de executies uit, de gevreesde SS-leider Albrecht uit Leeuwarden had de leiding.

Op het moment van de executies was het doodstil op straat, maar Dokkumers hoorden vanuit hun huizen de schoten en zagen de lichamen liggen in het besneeuwde weiland. Negen van de vermoorde mannen kwamen uit Leeuwarden en elf uit Groningen. Onder hen vooral verzetsmensen, maar ook drie Joden, onder wie een Hongaar.

De rest van de koude winterdag konden de bewoners aan de Woudweg niet om het drama heen. Ze keken uit op de donkere vlek in het wit besneeuwde weiland, de plek waar de zielloze lichamen van de twintig mannen lagen. Op bevel van Albrecht moesten de lichamen 24 uur blijven liggen, als afschrikwekkend voorbeeld voor het verzet en de bevolking.

Bij deze brug in Valom vond de overval van het verzet plaats · Fries archief

De executie is de vergelding voor een overval door het Friese verzet. Ze wilden de Dokkumse apotheker Piet Gunster bevrijden die was opgepakt. Zijn apotheek was een plek waar het verzet samen kwam, het werd gezien als het hoofdkwartier van het verzet in dit deel van Friesland. Gunster had daardoor veel informatie over de activiteiten van de ondergrondse. Het Friese verzet wilde niet het risico lopen dat hij tijdens de verhoren zou doorslaan.

Ze wisten dat Gunster vanuit Dokkum overgebracht zou worden naar Leeuwarden, waar de SD zat. Dat moest voorkomen worden.

De meest logische route voor het gevangenistransport was via het gehucht Valom. Daar lokte het verzet de auto in de val. Ze hadden de brug opengezet, zodat de Duitsers gedwongen waren te stoppen.

Vervolgens sloeg het verzet toe en ontstond er chaos. Een van de verzetsmannen schoot op de drie Duitsers die voor in de auto zaten, onder wie Artur Albrecht zelf. Een SD'er was gelijk dood, de chauffeur raakte zwaar gewond en overleed later. Albrecht wist te ontkomen.

Gunster werd in de verwarring door een van zijn bevrijders geraakt in zijn been. Maar hij wist weg te komen en heeft het overleefd. Hij is ondergedoken.