Totaal onverwacht heeft de Duitse luchtmacht deze nieuwjaarsochtend een vernietigende aanval uitgevoerd op vliegvelden in Nederland en België. De schade is groot: tientallen vliegtuigen werden op de grond vernietigd, andere werden neergeschoten bij luchtgevechten, brandstof- en munitievoorraden gingen in vlammen op. Tientallen geallieerden kwamen om, zowel piloten als grondpersoneel.

De Duitsers hadden Silvesterabend overgeslagen en waren vroeg gaan slapen. "Ze wilden ons op de grond verrassen en dat lukte", verzucht RAF-piloot John Colton. "Door de nieuwjaarsfestiviteiten waren sommigen vrij brak." Hij spreekt van een "hangover-raid".

De 7-jarige Martin Ros werd wakker van de vele vliegtuigen boven Denekamp, waar hij vanwege de hongersnood was ondergebracht. Hij trof zijn pleegouders knielend en biddend aan en ging naast hen zitten. "Mijn pleegmoeder streelde even mijn wang, ze had gehuild en huiverde in haar nachtpon. Plechtig sprak mijn pleegvader: we kunnen de oorlog nog steeds verliezen."

'Duivelse horden'

"Het was of de poorten van de hel plotseling geopend waren om de duivelse horden los te laten", beamen de Britten. "Waar je maar keek zag je verwoeste toestellen rookwolken uitstoten. Overal hoorde je munitie afgaan."

Doel van deze Operatie Bodenplatte is de geallieerde luchtsuperioriteit bij het Ardennenoffensief te breken. In Nederland werd daarvoor vliegveld Welschap bij Eindhoven zwaar getroffen. 44 toestellen werden vernietigd, 60 liepen schade op. Er vielen 15 doden en 40 gewonden.

Met perfect vliegweer was het prijsschieten toen de Duitsers kort voor 09.30 uur bij Eindhoven opdoken, zag de Nederlandse piloot Robby van Zinnicq Bergmann. "Zelfs als ze met hun ogen dicht hadden geschoten, hadden ze wat geraakt. Niet alleen stonden er 300 vliegtuigen geparkeerd op een rijtje, er waren ook allerlei voertuigen, brandstof- en munitieopslagen en allemaal apparatuur. Overal braken branden uit."

"Je zag niks meer door een dikke olierook, zelfs het zonlicht kwam er niet door", zegt een Britse getuige. "Overal zag je robijnrode vuurtongen, het teken dat daar een toestel lag dat niet langer een krachtig en mooi object was, maar een borrelende massa gesmolten staal. Het was een vreselijk gezicht."

Ook andere vliegvelden werden aangevallen: Gilzen-Rijze, Volkel, Woensdrecht. Niet overal was de schade zo groot: Heesch werd grotendeels overgeslagen, waarschijnlijk omdat het in oktober aangelegde vliegveld niet bekend was bij de tegenstander. "Er was een kogel door het dak van de schuur gegaan en die had een weerkaart beschadigd. Voor zover ik weet was dat de enige schade."

Vliegvelden rond Brussel werden veel zwaarder getroffen. Ook hier gingen tientallen toestellen in vlammen op, waaronder de dubbeldekker van prins Bernhard en de persoonlijke Dakota van veldmaarschalk Montgomery.

De verliezen aan Duitse zijde zijn echter ook groot. Doordat de Luftwaffe al veel doorgewinterde piloten heeft verloren, werden er onervaren manschappen ingezet. Die hadden ook nog eens weinig tijd en brandstof gekregen om de aanval te oefenen. Om het plan geheim te houden waren ze bovendien vaak pas laat op de hoogte gebracht van hun doelwit.

Toost

Het resulteerde in dramatische verliezen aan Duitse zijde. Van de ruim 900 vliegtuigen die aan de aanvallen meededen, keerde ongeveer een derde niet terug. Zo'n 150 vliegers kwamen om, ongeveer 70 werden krijgsgevangen gemaakt. In sommige gevallen waren ze door Duits geschut neergehaald, omdat het geheime plan niet met het luchtafweer in Nederland was gedeeld.

De 22-jarige Hans-Ulrich Jung had blijkbaar al een voorgevoel dat het vandaag voor hem mis zou gaan: hij stortte 1000 mark in de squadron-kas, zodat zijn collega's op hem een toost konden uitbrengen als hij het niet zou halen. Laagvliegend raakte hij bij Aarle-Rixtel een hoogspanningslijn en stortte neer.

De 9-jarige Johan Verschuuren zag het gebeuren. Hij vond zelfs een paar handschoenen in het gras. "Ik pakte er een op, de vingers zaten er nog in. Ik moest ze eruit schudden." Al snel werd hij door volwassenen weggestuurd.

Een gesneuvelde piloot leidde op vliegveld Eindhoven tot filosofische bespiegelingen bij een Britse militair. "Het was haast niet voor te stellen dat dit gemangelde lichaam nog geen uur eerder vol leven was geweest, emotie of pijn had gekend, gedachten aan thuis of aan liefde, misschien zelfs aan vrede. Het was gruwelijk om te zien. Kleine rookwolkjes stegen op uit het lichaam, en bezwangerden de lucht met de geur van verbrand vlees."

Een woordvoerder van de geallieerden wijst erop dat nazi-Duitsland de verliezen in deze periode van de oorlog slechter kan opvangen dan de geallieerden. Vliegtuigen zijn voor hen schaars, ervaren piloten helemaal. De eigen verliezen worden daarom gebagatelliseerd en verzwegen in de pers, liever speculeert men over de vraag of dit de zwanenzang van de Luftwaffe was.