Nog precies een maand, dan kiest Nederland nieuwe leden van het Europees Parlement. Op 7, 8 en 9 juni wordt in andere lidstaten van de Europees Unie gestemd. De uitslag bepaalt de koers van de EU voor de komende vijf jaar. Dit artikel biedt een overzicht voor wie niet helemaal thuis is in het Brussels jargon en niet precies weet wie waarover gaat.
Europees Parlement
Je stemt in je eigen land op iemand die lid wil worden van het Europees Parlement (EP). Hoe groter het land, hoe meer Europarlementariërs het mag afvaardigen. Nederland heeft er 31, maar Spanje bijvoorbeeld 59 en Duitsland 96.
Na de verkiezingen bestaat het EP uit 720 parlementsleden. Ze werken samen in fracties, een groep mensen die over veel onderwerpen hetzelfde denkt. Het EP kan zelf geen wetsvoorstellen indienen. Het kan wél bestaande voorstellen aanpassen en moet alle voorstellen goedkeuren voor ze Europese wetten worden.
Europese Commissie
De Europese Commissie (EC) dient de voorstellen in waar het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie (zie onder) over stemmen. Andere belangrijke taken zijn controle van de begroting en vertegenwoordiging van de EU in andere landen. Dit werk doet de EC met hulp van 33.000 ambtenaren.
De Europese Commissie wordt bestuurd door 27 Eurocommissarissen met een eigen portefeuille. Elk land heeft één commissaris. De Nederlandse Eurocommissaris is nu Wopke Hoekstra (CDA), verantwoordelijk voor klimaatbeleid.
De voorzitter is op dit moment de Duitse Ursula von der Leyen. Na de verkiezingen draagt de Europese Raad (zie onder) een nieuwe voorzitter voor. Lidstaten dragen zelf nieuwe commissarissen voor. Het Europees Parlement moet de nieuwe Commissie goedkeuren.
Raad van de Europese Unie
De Raad van de Europese Unie wordt ook wel Raad van ministers genoemd. Dit zijn de 27 ministers van de lidstaten die vergaderen op hun vakgebied, zoals landbouw, onderwijs of buitenlandse zaken. Net als het Europees Parlement moet ook de Raad goedkeuring geven aan de voorstellen van de Europese Commissie.
Europese Raad
Naast de Raad van de Europese Unie is er ook de Europese Raad. Een bijeenkomst van die raad noem je een Europese top. De 27 regeringsleiders en staatshoofden komen ten minste twee keer per jaar bij elkaar, maar meestal vaker, soms wel iedere maand.
De Europese Raad besluit over de grote lijnen, zoals bijvoorbeeld verdragswijzingen. Nederland wordt daar vertegenwoordigd door de minister-president (nu nog Mark Rutte) maar de Fransen bijvoorbeeld door hun president (Emmanuel Macron). In praktijk doet de Commissie weinig wat de Raad niet wil.
Europese Unie
Het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad van de Europese Unie en de Europese Raad vormen een flink deel van de Europese Unie. In dat rijtje horen verder het Europees Hof voor Justitie en de Europese Centrale Bank, die toezien op rechtspraak en financiën. Belangrijk is wel om te weten dat de EU lang niet op alle gebieden beleid maakt. Over bijvoorbeeld sociale zekerheid of defensie beslissen de landen zelf.
EU-wetgeving
Europese wetgeving bestaat uit vooral uit verordeningen en richtlijnen. Een verordening is een wet waar alle lidstaten zich aan moeten houden. Bij een richtlijn maken de EU-landen zelf wetgeving om Europees afgesproken doelstellingen te halen.
Politieke familie
Het Europees Parlement kent nu zeven politieke 'families'. De twee grootste zijn de Europese Volkspartij (EVP) van conservatieve- en christendemocratische partijen, en de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), de sociaaldemocraten. Verder zijn er de liberalen, de groenen, de nationaalconservatieven en een uiterst linkse en radicaal rechtse fractie. Na de verkiezingen kan deze samenstelling veranderen.
Spitzenkandidat
Spitzenkandidat is het Duitse woord voor lijsttrekker. Een spitzenkandidat is namens de politieke partij kandidaat om voorzitter te worden van de Europese Commissie. Het systeem is niet onomstreden, want het zijn uiteindelijk de lidstaten die de voorzitter voordragen en dus niet de kiezers die voor het Europees Parlement stemmen.
In 2019 kwam Ursula von der Leyen als een duveltje uit een doosje naar voren als voorzitter. Verwacht ook na deze verkiezingen veel politiek getouwtrek over wie deze machtige functie mag bekleden.
Meerjarenbegroting
De EU geeft ongeveer 200 miljard euro per jaar uit, vastgelegd in een meerjarenbegroting. Dat klinkt als veel geld, maar de totale waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in de EU bedroeg in 2021 maar liefst 14,5 biljoen euro. De EU besteedt dus minder dan 2 procent van wat er in Europa geproduceerd wordt. Het meeste van dat geld stroomt terug naar de lidstaten als landbouwsteun of steun voor zwakke regio's.
Interne markt
Interne markt is de naam voor het gebied waarvoor vrij verkeer van goederen, kapitaal, diensten en personen geldt. Het betekent dat tussen lidstaten zaken kunnen worden gedaan zonder importheffingen, maar ook dat je met een paspoort van de ene lidstaat kunt werken in een andere.
Green Deal
De Green Deal is een pakket aan klimaatmaatregelen die de EU in 2050 klimaatneutraal moeten maken. In 2030 moet de uitstoot van CO2 al met 55 procent teruggebracht zijn ten opzichte van 1990.
Om dat te bereiken heeft de EU de afgelopen jaren allerlei wetten aangenomen, van landbouw, industrie en vervoer tot wonen, biodiversiteit en innovatie. Voor de komende vijf jaar is vooral belangrijk hoé die uitgevoerd gaan worden.
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
Het landbouwbeleid is een van de grootste uitgavenposten van de EU. Het landbouwbeleid was belangrijk om voedselzekerheid te garanderen na de Tweede Wereldoorlog, maar nu is het een belangrijk middel om de landbouwsector te helpen verduurzamen. Dat gebeurt onder meer door directe financiële steun en door maatregelen om plattelandsgebieden te ontwikkelen.
Migratiepact
Snellere procedures, vastzetten van 'veiligelanders' en een nieuwe manier om migranten over Europa te spreiden. Dat zijn de belangrijkste punten uit het Europese migratiepact, een pakket aan hervormingen rondom het Europese migratiebeleid. Dit pakket is net voor de verkiezingen aangenomen en is dus al rond. Toch zal het tijdens de campagne nog wel regelmatig genoemd worden.