'Dood door overwerk'. Het is zo'n groot probleem in Japan, dat ze er zelfs een woord voor hebben bedacht: 'Karoshi'. Japanners overlijden door het vele werken aan een hartaanval of herseninfarct, of ze plegen zelfmoord.
"In 2015 waren er 1500 aanvragen voor een vergoeding vanwege Karoshi. Dat betekent dat een moeder, vader of partner geld vraagt omdat iemand is overleden door een buitensporig aantal werkuren", legt NOS-correspondent Kjeld Duits in Japan uit.
En dat is waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg, zeggen experts. "In werkelijkheid wordt het probleem tien keer zo groot geschat", zegt Kjeld. De problemen zitten volgens hem vooral in de sectoren met arbeidstekorten, zoals de gezondheidszorg en de bouw.
Ook de regering van Japan vindt het probleem zorgwekkend en daarom begint vandaag een campagne om het aan te pakken. De overheid roept bedrijven op om hun werknemers elke laatste vrijdag van de maand om 15.00 uur naar huis te sturen, een zogenoemde Premium Friday. De extra uurtjes weekend kunnen ze bijvoorbeeld besteden aan winkelen. Sommige bedrijven geven hun werknemers zelfs een eenmalig zakcentje wanneer ze dat gaan doen.
Maar helaas is de vrije vrijdagmiddag nog niet al te populair, zegt Kjeld. "Op dit moment doen er zo'n 1300 bedrijven mee. Dat is maar één op de 2000 Japanse bedrijven."
Ook krijgt de campagne kritiek, omdat het gezien wordt als een manier om de economie te stimuleren. "Op een speciale campagnesite staan alleen maar suggesties om meer geld uit te geven. Nergens wordt gesproken over een andere levensstijl. Het is veelzeggend dat het initiatief komt van het ministerie voor Economische Zaken, niet van Volksgezondheid", zegt Kjeld.
Hij twijfelt dan ook of dit het probleem echt gaat oplossen. "Het probleem is veel te groot. Uit een onlangs verschenen onderzoek blijkt dat bij een kwart van de Japanse bedrijven men zo'n tachtig overuren per maand werkt. Een keer een vrijdag eerder naar huis, is echt geen oplossing daarvoor."
Annemieke van Leeuwen (32) weet alles over de werkdruk in Japan. Ze liep een paar jaar geleden stage in een museum voor moderne kunst in Osaka en zag dat sommige collega's niet weg leken te gaan. "Ik werkte als stagiair gewoon van 09.00 tot 17.00 uur, maar mensen van de administratie sliepen voor mijn gevoel in het museum. Ik raakte bevriend met iemand van de financiële afdeling, die om 07.30 uur begon en nooit weg was voor 20.30 uur."
Ook van Annemieke werd verwacht dat ze langer bleef als het werk niet af was. Maar ook als ze te snel werkte, dan kreeg ze dat te horen. "Japanners werken heel secuur. Wanneer ik als westerling iets sneller af had dan gebruikelijk was, dan kon ik het gewoon opnieuw gaan doen. Ze vonden dan namelijk dat ik het niet met het juiste gevoel had gedaan", legt ze uit.
Zo moest ze eens opnieuw beginnen met het dichtplakken van duizend enveloppen. "Ik had per ongeluk een vouwtje gemaakt in het plakband waarmee ik ze dicht moest maken. Toen kon ik alles opnieuw gaan doen."
Maar er iets van zeggen, dat hoort niet in de Japanse cultuur, zo merkte ze al snel. "Er zijn heel veel ongeschreven regels waar je je gewoon aan hoort te houden. En de rangorde is zo belangrijk dat je daar niks van zegt", zegt Annemieke.
Korter werken toont aan dat je zwak bent en het werk niet aankunt.
Deze sociale druk zorgt er volgens haar voor dat mensen steeds meer gaan werken. "Je vergelijkt jezelf altijd met andere mensen en probeert je te bewijzen. Korter werken toont aan dat je zwak bent en het werk niet aankunt." Alles draait om angst en schaamte, zegt Annemieke. "Sommige mensen die ontslagen worden, durven zelfs nooit meer hun familie onder ogen te komen."
Volgens Annemieke is het veranderen hiervan een langzaam proces, omdat het diep verankerd zit in de cultuur. "Je moet het al aanpakken op scholen, waar kinderen verplicht worden om zoveel mogelijk te doen: extra vakken volgen, Engels leren, een instrument spelen."