Een extra zakcentje verdienen tijdens je studie? Simpel: je woont bij je ouders, maar schrijft je in bij familie of vrienden. Tot de invoering van het leenstelsel vorig jaar, leverde dat trucje een student al gauw tweeduizend euro extra per jaar op.
En dan staat er ineens iemand van de overheid voor de deur, je bent er gloeiend bij. Dat betekent: het extra opgestreken geld en een boete betalen. Verschillende studenten besloten het aan te vechten in de rechtszaal. De rechter gaf ze gelijk, want wat bleek: die ambtenaar aan de deur was eigenlijk een onbevoegde zzp'er.
Wat is er precies gebeurd?
Wie in het verleden ten onrechte een uitwonendenbeurs aanvroeg, kon een controleur aan de deur verwachten. Als bleek dat je inderdaad te veel geld had ontvangen, moest je het verschil aan DUO terugbetalen en daarbovenop een boete.
Voor die controles schakelde het ministerie externe bedrijven in, die op hun beurt zzp'ers inschakelden om langs de deuren te gaan. Bovendien presenteerden de zelfstandigen zich in sommige gevallen als werknemers van het bedrijf. Dat gaf voor het hof de doorslag: het bewijs mag niet meetellen bij het opleggen van een boete.
Zo struikelde het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap sinds juni in achttien rechtszaken, en ging voor tienduizenden euro's het schip in. Behalve dat de studenten niets terug hoefden te betalen, moest de overheid ook de kosten voor de rechtszaken afrekenen.
En daarmee is de kous nog niet af. Frauderende studenten die in het verleden betrapt werden door een onbevoegde controleur kunnen nu ook hun sancties ontlopen. Volgens de Centrale Raad van Beroep zijn er 'meer dan honderd' soortgelijke gevallen.
De controle van persoonsgegevens is een taak van de overheid, en alleen de overheid.
Hoe erg is dat?
"Het is in eerste instantie een kwalijke zaak dat het ministerie onbevoegde controleurs heeft ingezet", zegt Jan Sinnige van het Interstedelijk Studenten Overleg. Het valt hem tegen hoe er wordt omgegaan met de controle van persoonsgegevens. "Dat is een taak van de overheid, en alleen de overheid. Ik vind trouwens wel dat studenten die onterecht een uitwonendenbeurs hebben ontvangen die gewoon moeten terugbetalen."
Gabriël van Rosmalen van het Landelijk Studenten Rechtsbureau is het vooral met dat laatste eens. "Als je als student de boel loopt te flessen, vind ik het nogal moedig dat je in beroep gaat. Je zou je eigenlijk ontzettend opgelaten moeten voelen en die boete moeten betalen."
Alsnog opsporen
Een woordvoerster van het ministerie van OCW zegt dat ze gaan proberen de studenten alsnog tot betalen te dwingen, deze keer via de juiste weg. De beslissing van de rechter kwam als een verrassing, zo laat ze weten. "We hebben zelf geen opsporingsambtenaren, dus we werken samen met gemeenten en bedrijven. We waren ons er niet van bewust dat dit problemen zou kunnen opleveren bij de rechter."