Oorlogsfotograaf Jeroen Oerlemans werd gisteren in Libië doodgeschoten door sluipschutters van Islamitische Staat. Hij deed gevaarlijk werk, maar het is van levensbelang, vinden drie Nederlandse conflictfotografen. Zij vertellen aan de hand van één specifieke foto over hun werk in conflictgebieden.
"Er zijn verschillende redenen om dit werk te doen", zegt oorlogsfotograaf Teun Voeten. "Idealistische, maar ook egoïstische." Hij fotografeerde onder meer in Bosnië, Irak, Colombia, Liberia en Rwanda. "Natuurlijk vinden we dit een uitdagend, avontuurlijk vak. Maar we willen vooral misstanden aan de kaak stellen en de verhalen hierover naar buiten brengen". Teun omschrijft Jeroen als een "soldaat van de vrijheid", als iemand die zijn nek uitstak zodat het drama in het Midden-Oosten niet ongezien aan de wereld voorbijging.
"Deze foto laat de kwetsbaarheid en schoonheid zien, maar ook hardheid, wreedheid, wanhoop. Het laat de tegenstellingen van oorlog zien."
Teun nam de foto in Liberia: "Deze meisjes waren regeringssoldaten, die net een plaatsje heroverd hadden op rebellen. Het is geen stoere 'bang bang'-foto, eerder een subtiel portret. Het zou in feite ook een modefoto kunnen zijn."
Fotograferen is voor Teun een intuïtief proces. "Ik laat me ook niet meeslepen door emoties. Ik denk eigenlijk alleen maar aan compositie, sluitertijd en scherptediepte. Ja, natuurlijk ben ik weleens bang. Angst houdt je scherp. En dat is onontbeerlijk voor een oorlogsfotograaf. Want niemand is onkwetsbaar."
Gearresteerd worden tijdens een kopje thee
Het beroep is niet zonder gevaren, vertelt ook conflictfotograaf Eddy van Wessel: "Je wordt verkocht aan de Taliban als je een kopje thee aan het drinken bent".
Eddy is net terug uit Syrië en staat op het punt om weer terug te gaan naar de brandhaard. "Heel veel dingen kun je niet delen, alleen met mensen die hetzelfde werk hebben gedaan. Dan heb je dezelfde beleving van emoties."
Eddy maakte deze foto in 2003, tijdens de val van de Iraakse dictator Saddam Hussein. Er werden mannen gearresteerd door coalitietroepen op straat en Eddy kon geen kant op. "De omliggende huizen werden beschoten. Natuurlijk ben je bang, maar je calculeert de risico's in. En je denkt 'ik kan toch niet wegrennen, dus laat ik maar foto's maken'."
Zijn foto's moeten voor verandering in mensenrechtenloze situaties zorgen, vertelt Eddy. "Ze zijn eigenlijk een aanklacht tegen de situatie. Is dat meetbaar? Ik weet het niet, een foto zal niet 100 procent voor een omslag zorgen, maar niets doen is geen alternatief."
Als hij een keuze moet maken tussen iemands leven redden en een foto maken, is Eddy er snel uit. "Volgens mij reageer je dan menselijk en help je iemand. Dat is niet moeilijk. Ik heb dat zelf nog nooit meegemaakt. Vaak kun je niet helpen. Dus dan doe ik hetgeen waar ik voor ben gekomen en dat is fotograferen."
Robert Goddyn is eigenlijk nooit bang als hij in spannende situaties terechtkomt, zoals op deze foto op het Tahrirplein in Egypte. "De situatie was heel bedreigend; ik stond tussen voor- en tegenstanders van president Mubarak."
Goddyn is tijdens z'n werk drie keer gearresteerd, mishandeld, er is op hem geschoten en hij heeft gevangengezeten. "In Egypte ben ik twee keer achter elkaar gearresteerd. De ambassadeur heeft me uit de gevangenis moeten halen, waar ik geblinddoekt zat."
Ik ben niet geïnteresseerd in het schieten op zich, maar in het waarom.
"Ik fotografeer al dertig jaar. Ik ben begonnen in Baskenland, waar ze met stenen gooiden, en heb gereisd tot aan El Salvador, Nicaragua, Colombia en nog veel meer landen. Een kogelwerend vest draag ik nooit. Dat heeft ook helemaal geen zin, zoals je nu ziet."
Goddyn noemt zichzelf een conflictfotograaf, geen oorlogsfotograaf. "Ik ben niet geïnteresseerd in het schieten op zich, maar in het waarom. Ik kan nog steeds niet begrijpen wat mensen elkaar aandoen, het sociale aspect, dat is de trigger. Ik doe het niet voor de kick; ik wil als fotograaf aanwijzen waar de knelpunten in het leven van sommige mensen zitten. En ik kan niet meer stoppen, ik moet wel doorgaan."