"Okay ladies now let's get in formation", zingt R&B-zangeres Beyoncé op haar nieuwste album. De artiest staat vanavond in een uitverkochte Amsterdam Arena. De laatste tijd laat de ster zich steeds meer van haar activistische kant zien. In haar nummers refereert ze aan het slavernijverleden, de achtergestelde positie van zwarte Amerikanen en excessief politiegeweld.
Steeds meer artiesten spreken zich uit over politiegeweld tegen zwarte Amerikanen. Pharrell Williams kapte onlangs nog z'n optreden op het North Sea Jazz festival af om stil te staan bij de #BlackLivesMatter-beweging:
Professor Anthony Bogues van de Amerikaanse Brown University merkt dat zijn studenten veel bezig zijn met racisme en politiegeweld en met de manier waarop artiesten, zoals Beyoncé, zich daarover uitspreken. Dat is niet gek, volgens Bogues. "Er is een historische relatie tussen protest en muziek in de zwarte geschiedenis."
"Kijk naar de slavernij, de apartheid, de koloniën, en tijdens de jaren 60 de civil rights movement. Er is altijd een soort soundtrack van de protesten. Er is echt een grote connectie tussen muziek en protest in de zwarte gemeenschap."
Die connectie benadrukt ook Andrew Makkinga, presentator en radio-dj bij NPO Soul en Jazz. We analyseerden met hem een aantal nummers die van grote waarde zijn geweest voor de emancipatie van Afro-Amerikanen.
Makkinga legt uit dat het zwarte protest via woorden, muziek en dans al teruggaat naar de eerste slavenschepen. "Daar gebeurde iets bijzonders: er ontstond een traditie van verhalen vertellen, percussie, zingen en stampen met voeten. Dat heeft zich geëvolueerd in allerlei muziekstijlen die je terugziet van het Caribisch gebied tot aan het zuiden van de Verenigde Staten."
"Uit de samensmelting van verschillende Afrikaanse culturen ontstond wat wij tegenwoordig soul, jazz en blues noemen. Die muziekstromingen zijn eigenlijk ontstaan uit iets verschrikkelijks: de slavernij."
Ook nu blijven zwarte artiesten hun muziek inzetten voor het maken van statements. "Dat merkte ik ook toen ik bij North Sea Jazz was en Pharrell Williams de microfoon pakte en begon te huilen. Hij kon er niet omheen, hij moest echt iets kwijt. Dat maatschappijkritische is nu weer helemaal terug, ook bij populaire artiesten."
Toch is er ook kritiek op sterren als Beyoncé . "In een clip draagt ze een panty van tweehonderd dollar, die haar fans later kunnen kopen. Ik kan me niet voorstellen dat een kind uit de ghetto die 'in formation' moet komen die panty kan kopen", zegt Makkinga.
Beyoncé en haar man Jay-Z worden er vaker van beticht maatschappelijke onderwerpen te gebruiken om zichzelf te verrijken. "Critici zetten ze neer als 'huisnegers' die schandknaapjes zijn van de wereldelite."
Makkinga begrijpt waar die kritiek vandaan komt, maar vindt toch dat Beyoncé waardering verdient. "In een wereld waar geld verdienen en mensen vermaken zo belangrijk is, vind ik dat ze een ontzettend groot risico neemt door over lastige zaken als politiegeweld te zingen. Dingen die een scheidslijn door de samenleving vormen. Het is goed dat ze daar haar podium voor gebruikt."