Angstig, depressief en achterdochtig. Het is maar een kleine greep uit de psychische klachten die jongeren op latere leeftijd kunnen ondervinden, als zij als kind op de middelbare school zijn gepest. Ervaren de jongeren die als middelbare scholier het slachtoffer waren van pesters dat inderdaad zo? Wij spraken twee jonge vrouwen die gepest zijn tijdens hun middelbare schooltijd.
"Jongeren die dat vroeger hebben meegemaakt, lopen een grotere kans om later psychosociale problemen te krijgen", zegt Gijs Huitsing, die bij Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar pesten. "Ze zijn bijvoorbeeld extra op hun hoede als ze met mensen omgaan. Zij vragen zich dan bijvoorbeeld af 'bedoelen deze mensen wat ze zeggen wel écht zo?' en 'zit hier iets achter wat ik niet weet?' Mensen die vroeger gepest zijn, kunnen een bepaalde mate van achterdocht hebben."
Naast de psychische gevolgen kunnen er ook fysieke klachten ontstaan, zegt Huitsing. "Adolescenten kunnen bijvoorbeeld vaker hoofdpijn hebben door de continue stress die ze hadden toen ze gepest werden."
Of mensen nou over elkaar roddelen of je in elkaar slaan, het maakt volgens Huitsing niet uit op wat voor manier scholieren worden gepest. "Het gaat er vooral om dat je systematisch wordt gepest. Dat je niet bij een groep hoort, wordt uitgescholden en er nooit iemand is met wie je een relatie kan opbouwen."
Ik zag er niet heel raar uit, had geen scheve tanden en was ook niet super dom of heel dik. En toch werd ik gepest.
Anne (25) kan daarover meepraten. "Ik werd op de basisschool al gepest en dat is doorgegaan tot het derde jaar van het vmbo", zegt ze. "Al die tijd voelde ik me buitengesloten. Zonder dat ik wist wat ik fout deed. 'Waar ligt het aan?' vroeg ik me iedere keer af die ik weer huilend naar huis ging. Ik zag er niet heel raar uit, had geen scheve tanden en was ook niet super dom of heel dik."
Het pesten stopte toen Anne naar de havo ging, maar geheel verdwenen uit haar leven is het nooit. "Ik denk dat het pesten ervoor heeft gezorgd dat ik heel erg hoge eisen aan mezelf ben gaan stellen. Ik dacht aan het begin van mijn studentenperiode steeds dat ik leuker, beter moest zijn. En ook nu nog, nu ik als fysiotherapeut werk, merk ik dat ik me heel erg zorgen kan maken over wat mensen van me vinden."
Op dagen dat mijn onzekerheid extra opspeelt zeg ik gewoon: hallo drempel, je bent vandaag iets hoger dan normaal, maar ik stap gewoon over je heen.
Dat gevoel komt vooral weer opspelen als ze nieuwe dingen doet, vertelt Anne. "Ik ben net verhuisd en woon bij een druk kruispunt. Als ik wil gaan hardlopen bij het park dat daar vlakbij ligt voel ik soms nog wel een drempel om te gaan. 'Wat zullen mensen daar op dat kruispunt wel niet van me denken?' vraag ik me dan soms heel onzeker af. Ik heb afgelopen jaar gereisd en dat heeft er gelukkig voor gezorgd dat ik nu alleen nog maar over drempels hoef en niet meer over gigantische bergen."
'Zit hier iets achter dat ik niet weet?'
Anne herkent zich wel in Huitsings stelling over achterdochtigheid. "Dat heb ik vooral als ik me niet fit voel. Dan kan ik bij het binnenkomen in de kantine van mijn werk denken dat het gesprek van collega's ineens stilvalt. Dan vraag ik me af of ze het over mij hebben. En ja, ik kan ook echt spanning in mijn lijf voelen als ik me onzeker voel. Dan voel ik de spieren tussen mijn schouders en nek trekken."
Inmiddels heeft Anne geaccepteerd dat ze niet altijd vol vertrouwen zit. "Ja, ik ben nu af en toe nog totaal onzeker en dat komt misschien wel door het pesten. Maar onzekerheid heeft iedereen. Op dagen dat dat extra opspeelt zeg ik gewoon: hallo drempel, je bent vandaag iets hoger dan normaal, maar ik stap gewoon over je heen. Flikker maar een eind op, ik wil dit niet meer."
Het moet geen eenrichtingsverkeer zijn, maar tweerichtingsverkeer.
"Bij een groot deel van de mensen dat vroeger gepest is, zie je ook dat er op latere leeftijd geen problemen zijn ontwikkeld", benadrukt Huitsing. Daar kan Julia (24) zich nu wel in vinden, maar dat was op de middelbare school wel anders.
Nadat zij bleef zitten in de vierde klas, werd ook zij buitengesloten. "Ik dacht dat een aantal nieuwe klasgenoten mijn vrienden waren, maar ze lieten me uiteindelijk een beetje in de steek. Ze vonden me volgens mij irritant omdat ik veel aandacht opeiste van de leraar en heel druk was."
Dat zorgde ervoor dat Julia zich nogal eens eenzaam voelde. "Ik kwam een tijdje iedere dag heel verdrietig thuis. Maar ik wilde ook niet meegaan in de menigte en me maar aanpassen aan wat zij leuk vonden. Hoewel ik niet denk dat dit gepest me nu nog beïnvloedt, is dat 'schijt hebben aan wat mensen van me vinden' wel iets wat me nu nog heel erg kenmerkt. Nu ik studeer blijf ik veel meer bij mezelf en als ik merk dat ik geen energie terugkrijg van mensen, kap ik er gewoon mee. Een vriendschap moet geen eenrichtingsverkeer zijn, maar tweerichtingsverkeer."
Ik heb me kei hard genegeerd gevoeld door een vriendin. Toen dacht ik 'weg met haar, weg met die negatieve energie'."
Dat ervoer Julia ook nog toen ze vorig jaar een semester in Australië ging studeren. "Toevallig was een vriendinnetje van dezelfde universiteit in Nederland daar toen ook. Op een gegeven moment ging het niet zo goed met me en toen had ik haar wel nodig. Maar die steun bood ze toen niet. Ze heeft me toen keihard genegeerd en laten vallen. Toen dacht ik 'weg met haar, weg met die negatieve energie'."