35 jaar Teletekst, de dinosaurus die maar niet uitsterft

Teletekst saai en oerdegelijk? Niet helemaal: dagelijks bezoeken zo'n 3,5 miljoen mensen de pagina's. Vooral via de televisie, maar Teletekst checken via de app wordt steeds populairder.

De anekdotes van achter de schermen zijn goud waard. Drie doorgewinterde redacteuren vertellen over de laatst overgebleven dinosaurus.

Lex Berkhout, serviceredactie

Lex Berkhout werkt al 25 jaar voor de serviceredactie. Hij schrijft de programmatoelichting, cultuurtips en de opmerkelijke berichten op pagina 401.

“Vroeger werden alle winnende lotnummers van de Staatsloterij handmatig ingevoerd. Het waren ellenlange lijsten. Dat deden we dan met z’n tweeën: de een las het voor, de ander voerde in."

"Juist bij de hoofdprijs ging het een keer mis. De man die dacht een miljoen gewonnen te hebben, ging ernstig over zijn nek toen het een fout bleek. Hij dacht: het staat op Teletekst, dus ik sta in mijn recht. Hadden we ineens een claim aan onze broek hangen. Uiteindelijk is er een taart zijn kant opgestuurd. Daar bleef het bij."

"Het blijft mensenwerk, hè? Dus ja, er worden soms foutjes gemaakt. Gelukkig hebben we onze vaste bellers. Ze hebben bijna altijd gelijk, heel fijn. We hebben een meneer uit Zeist, een meneer uit Amsterdam en een meneer uit Utrecht. Zij bellen dagelijks. Er zijn er een paar die gaan het hele bestand door. Zij komen pagina’s tegen die zelfs ik niet ken."

"Er was ook een Groninger die misschien wel twintig keer op een dag belde. Toen hij overleed, schreven ze bij de nieuwsredactie een Teletekststuk over hem. Het was een mooi eerbetoon met als kop ‘Trouwe Teletekstfan overleden’."

"Hij was al die jaren bijna niet te verstaan, maar je wist precies wanneer hij bezoek had. Dan sprak hij dwingender, wilde hij dat het direct opgelost wordt. Je merkt dat hij dan op de tv zit te verversen om te kijken of het al is aangepast. Hij vond het prachtig om te zien dat hij op zijn wenken werd bediend.”

Huub Maureau, nieuws (101-pagina)

Huub Maureau werkt al 34,5 jaar voor Teletekst, waarvan 8 jaar als ondertitelaar.

"Ik maakte begin jaren 90 een grote flater, toen de Sovjet-Unie uiteen viel. De landen werden niet direct onafhankelijk, maar kwamen samen in een unie: het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. Op een zeker moment tikte ik er een stuk over. Stond er ineens op de 101: ‘GOD vraagt uitstel van betaling aan.’ Ai."

Het heeft er misschien twee minuten opgestaan, maar de hoofdredacteur kwam al naar me toe. Lachend. Bij zo'n fout kan dat."

"D-/t-fouten op de 101 zijn natuurlijk een absolute doodzonde. Gelukkig gebeurt dat zelden. Ook is er een ijzeren regel: afkortingen en afbrekingen in het bericht zijn uit den boze. Terecht. Nooit aan beginnen. Pagina's worden onleesbaar door zulke capriolen. Teletekst is saai en oerdegelijk. Dat is tegelijk de kracht en succesfactor."

"Om Teletekst hangt een zweem van anonimiteit. Een robotdienst die geautomatiseerd berichten doorzet, daar lijkt het op. Maar ik heb familieleden eens een rondleiding gegeven en het hele NOS-gebouw laten zien: de tv-studio’s en radio-studio’s, de nieuwsvloer; stuk voor stuk plekken waar iets gebeurt. Maar uiteindelijk vonden ze de demonstratie van de Teletekstpagina het hoogtepunt. Er zit een méns achter die teksten. Prachtig."

Joachim Boas, ondertitelaar

Joachim Boas werkt ruim tien jaar bij 888, de teletekstpagina die de ondertiteling bij (live-)televisieprogramma’s verzorgt.

“Als het programma begint, wil je direct knallen. Hoe later je start, hoe meer vertraging je hebt. Dat wil niemand. En daar zit de spanning: je wilt zo correct én zo snel mogelijk zijn. Een enorme klus. En ja, een gigantische adrenalinekick."

"Dat is soms wel lastig. Neem een De Wereld Draait Door. Daar worden geen mooie volzinnen uitgesproken. Dat gaat soms van Engels, plat Hollands, naar jargon. We proberen dat zo letterlijk mogelijk te vertalen, maar wél in begrijpelijke taal."

"We werken veel met spraakherkenning, zeker live. Het is een drukke solo-aangelegenheid. Ik luister naar wat er gezegd wordt en spreek dat dan zo letterlijk mogelijk na tegen de spraakcomputer die dat weer in tekst omzet. Ik scan daarna de tekst op eventuele fouten. Een understatement: je doet veel te gelijk."

"De Tour de France is een vak apart. Of het nu gaat om een kasteel in Frankrijk of de derailleur van Tom Boonen – commentatoren Herbert Dijkstra en Maarten Ducrot kunnen écht op hun praatstoel zitten. Man, wat bezorgt ons dat kopzorgen."

"Aan de andere kant is het eervol. Sommige mensen zien de ondertitels als poëzie. Je ziet pas hoe mooi de uitspraken van de heren zijn, als ze zijn uitgeschreven. Maar na zo’n etappe zitten we gewoon weer ondertitels te verzorgen voor een programma voor MAX, waar theezakjes worden gevouwen.”