Heb je komende dagen opvallend veel storing op je mobiele telefoon, dan zou dat kunnen komen door de grootste zonnevlek in meer dan twintig jaar. De zonnevlek gaat waarschijnlijk zorgen voor flinke zonnestormen, waarschuwt de NASA. En dat betekent niet alleen een extra mooi noorderlicht.
Een zonnestorm kan ervoor zorgen dat elektronische apparaten op aarde in de war raken en niet meer goed werken. Dan valt je GPS bijvoorbeeld uit, of krijg je sneeuw op je tv. Maar wat is het precies, en hoe gevaarlijk is een zonnestorm?
Het was even rustig op de zon. Sterrenkundigen begonnen zich al bijna zorgen te maken. Maar de laatste tijd is 'ie weer agressief.
"Echt gevaarlijk is het niet", zegt sterrenkundige aan de Universiteit Leiden Simon Portegies Zwart. Mensen hebben geen last van de deeltjes, maar communicatieapparatuur wel. "Denk aan telefoons, GPS, satellieten. En als je kabel hebt, kan je sneeuw op je tv krijgen."
In 1989 legde een zonnestorm het elektriciteitsnet van Canada bijvoorbeeld uren plat. Voor mensen is een storm niet gevaarlijk, de atmosfeer houdt genoeg gevaarlijke deeltjes tegen. Astronauten moeten wel oppassen en dekking zoeken. De deeltjes bevatten zoveel energie en gaan zo snel dat ze dodelijk kunnen zijn.
Zeg, zo'n zonnestorm. Hoe werkt dat?
Zonder zonnevlek heb je geen storm. Een zonnevlek is een koel stukje op de zon van zo'n 3000 tot 4000 graden Celcius, veel minder heet dan de 5500 graden van de rest van het zonneoppervlak. "Hierdoor lijkt een zonnevlek donkerder. Op de zon zijn de magnetische velden kris-kras verdeeld en is er niet zoiets als een keurige noord- en zuidpool, zoals op aarde. De polen zijn verdeeld over de hele zon. Als die polen sterk zijn en dicht bij elkaar zitten, krijg je een zonnevlek."
Uit zo'n zonnevlek ontstaat een zonnevlam, legt Simon uit. "De polen zijn met elkaar verbonden met magnetische veld-lijnen. Magnetisch geladen deeltjes volgen die lijnen. Uit de zon komt gas (de zonnewind) en als de druk daarvan te sterk wordt, breken die magnetische lijnen."
Dat is het moment dat er met een enorme explosie heel veel energie vrijkomt. "De zon spuwt dat gas en die magnetisch geladen deeltjes de ruimte in, die uiteindelijk bijna de lichtsnelheid bereiken. Dat noemen we een zonnestorm."
Active region 12192 is de grootste zonnevlek sinds 1990. Een maand geleden stond die vlek ook al aan de kant van de aarde, check het filmpje voor beelden van de zonnestorm toen. Toen hadden we daar op aarde opvallend weinig last van, maar dat is dit keer anders, denken ze bij de NASA.
Toch blijft de kans dat we vol geraakt worden door zo'n storm klein, zegt Simon. "Dan moet de zon echt heel goed mikken."