Het aantal kennismigranten - hoogopgeleide arbeidskrachten - dat van buiten de EU naar Nederland komt, stijgt al een aantal jaar. Veel van hen komen uit India, Rusland en Turkije. Maar ook Zuid-Afrikanen hebben Nederland ontdekt: in 2016 kwamen er 320 kennismigranten uit Zuid-Afrika, in 2022 waren dat er al 1860.
Zuid-Afrika kampt met werkloosheid, criminaliteit en aanhoudende problemen met de elektriciteitsvoorziening. Volgens president Cyril Ramaphosa "een existentiële bedreiging voor onze economie en ons sociaal stelsel".
In Nederland is het juist veilig en er is volop werkgelegenheid. Econoom Mathijs Bouman denkt dat Nederland veel meer mensen nodig heeft dan alleen arbeidsmigranten van binnen de EU. "We moeten ook mensen halen van daarbuiten om alle vacatures te kunnen invullen. Dat is in elk geval wat een Nederlandse denktank vorige week in een rapport concludeerde en wat ook de economische denktank OESO in Parijs adviseert."
Economisch groeien
In het nieuwste landenrapport over Nederland schrijft de OESO dat meerdere sectoren kampen met een groeiend tekort aan arbeidskrachten. Als Nederland economisch wil blijven groeien, moeten de regels voor arbeidsmigranten veel soepeler, vindt de OESO. Bouman: "Een land als Polen vergrijst ook. Met alleen arbeidskrachten uit de EU redden we het straks niet meer."
De Zuid-Afrikaanse Waldo en zijn verloofde Nicolene wonen sinds een jaar in Nederland. En ze zijn niet de enige Zuid-Afrikanen hier: Waldo's rugbyteam bestaat volledig uit Zuid-Afrikaanse kennismigranten.
Een technische werkgever als Tennet heeft ruim 700 vacatures. "Het probleem van een tekort aan technisch personeel in Nederland is zo groot aan het worden dat bedrijven kijken naar alle mogelijke oplossingen", zegt recruiter Alrik Lamberink. "In Nederland kunnen we die mensen niet meer vinden. En Zuid-Afrikanen hebben het voordeel van de taal; ze leren snel Nederlands."
Directeur Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau (CPB) pleitte in een lezing onlangs juist voor het inzetten op innovatie en technologische oplossingen. Arbeidsmigratie noemde hij een "schijnoplossing". "Migranten consumeren ook, hebben woningen nodig, scholing voor hun kinderen, gezondheidszorg. De komst van meer migranten leidt uiteindelijk tot nieuwe krapte", denkt hij.
Ook werkgevers willen naast technologische vernieuwingen meer vakkrachten van buiten de EU kunnen aantrekken. Nederland loopt wat dat betreft bijvoorbeeld achter op buurland Duitsland. Daar kunnen ook middelbaar opgeleiden vooral in een technisch beroep zich veel makkelijker vestigen door de wet 'Fachkräfteeinwanderungsgesetz'. Daarvoor is zelfs geen arbeidscontract met een werkgever nodig.
Nederland hanteert nu nog een minimum inkomen dat de kennismigrant moet verdienen. Afhankelijk van de leeftijd ligt die inkomenseis tussen de ruim 3600 en 5000 euro bruto per maand. Als de overheid die eis zou versoepelen, kunnen er meer mensen komen, zegt recruiter Lamberink. "Dat minimum-inkomen is voor sommige werkgevers nog een obstakel."
Econoom Bouman noemt als mogelijke oplossing het puntensysteem dat Duitsland sinds kort gebruikt. "Een arbeidsmigrant krijgt punten op basis van opleiding, ervaring, talenkennis, leeftijd en potentieel. Bij een vooraf bepaald aantal punten kun je naar Duitsland komen. Daarmee stem je het aantal arbeidsmigranten af op de behoefte van de arbeidsmarkt, in sectoren waar nijpende tekorten bestaan."
Coalitie verdeeld
Maar migratie is in Den Haag een gevoelig onderwerp. De coalitie is zeer verdeeld en vooral bezig met het inperken van migratie. Daar overleggen ze nu al maanden over. Coalitiepartijen VVD, CDA en ChristenUnie willen geen nieuwe groepen arbeidsmigranten naar Nederland halen, terwijl D66 denkt dat die mensen juist nodig zijn. De partij wil arbeidsmigratie eenvoudiger maken.
Het geduld bij de Tweede Kamer raakt zo langzamerhand op. De coalitiepartijen hebben het migratiedossier opgedeeld in vier hoofdstukken: arbeid, studie, liefde en asiel. De gesprekken over de eerste drie dossiers lopen volgens ingewijden redelijk soepel. Deze week zijn er verschillende migratieberaden onder leiding van Justitieminister Dilan Yesilgöz. Hopelijk ligt er dan volgende week een plan.
