Een miljoen van de naar schatting acht miljoen dier- en plantensoorten wordt met uitsterven bedreigd. Dit vormt een flink risico voor het menselijk leven, blijkt uit een groot wereldwijd wetenschappelijk onderzoek van de Verenigde Naties. Het is volgens de onderzoekers een direct gevolg van ons eigen handelen, zoals land- en zeegebruik, klimaatverandering en vervuiling.
"Voor de mensheid is het echt levensbedreigend", zegt ecoloog Koos Biesmeijer. Door ontbossing ontstaan overstromingen, door overbevissing raken we visgronden kwijt en door het uitsterven van insecten wordt ons toekomstige voedsel niet bestoven. "Zoals we het nu doen, gaan we het niet redden."
Wat moet er gebeuren om de biodiversiteit, en onszelf, te redden? In elk geval drie dingen.
Beter landgebruik
Sinds 1970 is de landbouw voor voedsel wereldwijd met 300 procent toegenomen. Dat is desastreus voor de vele dieren en planten in regenwouden, die op grote schaal worden gekapt voor landbouw.
"Een paar hectare gekapt regenwoud kan het woud zelf in razend tempo herstellen", zegt Patrick Jansen, universitair hoofddocent ecologie aan de Universiteit Wageningen. "Maar wat je nu ziet is dat er voor ons, voor onze behoeften, enorme plantages zijn aangelegd voor papierfabricage, maar ook voor biobrandstof en voor palmolie, wat bijna overal in zit."
In wouden waar de schade nog niet al te groot is, zou herbebost moeten worden, zegt Jansen. Ook in Nederland zouden we moeten nadenken over een andere vorm van landbouw. "Boeren bespuiten hun akkers met bestrijdingsmiddelen die alle planten behalve één gewas uitroeien. Ook natuurgebieden raken door het gif vervuild."
Bij Jansens universiteit in Wageningen proberen ze daar wat aan te doen. "We hebben nu een project om oude wilde planten uit landbouwgebieden in te zaaien."
Minder consumeren
Bovendien zou de hoeveelheid land die wereldwijd gebruikt wordt voor landbouw niet verder moeten groeien. Maar dit kan alleen als we minder, en anders, consumeren. "Ons hele economische systeem is gebouwd op vrije handel en ongebreidelde consumptie", zegt Jansen. "Dit is niet meer houdbaar. We moeten minder consumeren en stoppen met het consumeren van producten die schadelijk zijn voor de natuur."
Ingrid Visseren-Hamakers is het met Jansen eens. Zij is hoogleraar Environmental Governance and Politics en een van de vier Nederlandse auteurs van het VN-rapport. "De belangrijkste weeffout is hoe we onze economie hebben vormgegeven."
Duurzaamheid is nu nog de uitzondering. Het moet de norm worden.
"Het is heel erg moeilijk om in de huidige economie duurzaam te produceren of consumeren. Het is, als je eventjes een stap terug doet, raar dat duurzaamheid niet de norm is, maar de uitzondering. Duurzame producten zijn duurder dan niet-duurzame producten. Het wordt de consument moeilijk gemaakt om bij te dragen aan het behoud van de natuur."
Toch is dit wel wat er moet gebeuren, vindt Visseren-Hamakers. "We moeten de markt verduurzamen en met overheidsbeleid het makkelijker maken voor bedrijven om de overstap naar duurzaamheid te maken."
"Zelf kun je duurzamer gaan consumeren. Let op de keurmerken als je boodschappen gaat doen, als je hout en papier of vis koopt. Als je je dagelijkse boodschappen koopt. Het moet normaal worden om duurzaam in te kopen."
Natuurgebieden aanwijzen
Het derde wat we kunnen doen is misschien voor de hand liggend, maar gebeurt volgens de deskundigen nu nog veel te weinig: gebieden aanwijzen als beschermd natuurgebied.
Jansen: "Het rapport stelt voor dat van de ruimte op de wereld dertig procent wordt beschermd als natuurreservaat. Dat is nu vijftien procent. Daarnaast zou twintig procent duurzaam beheerd moeten worden. Als dat lukt, kun je 75 procent van de soorten behouden, volgens de onderzoekers."
Is het realistisch om te denken dat we genoeg maatregelen nemen en voldoende biodiversiteit weten te behouden? Ecoloog Biesmeijer houdt goede hoop. "Dit rapport laat zien dat de situatie zo dramatisch is dat we ons wel moeten afvragen: hoe gaan we de verandering inzetten om genoeg biodiversiteit te houden om ons voortbestaan te redden."
