In 1983 was De Laatste Deur van Jeroen Brouwers meteen een monument. Het boek ging over zelfmoord onder schrijvers waarvoor hij zelfs terugging naar de 17e eeuw. Nu is er een hernieuwde uitgave met essays en nog veel meer schrijversportretten. Er zijn ook hoofdstukken gewijd aan Joost Zwagerman en Wim Brands.
De nieuwe uitgave bevat een aanvullend deel, dat bijna net zo dik is als het originele boek.
"Het onderwerp is geen obsessie", vertelt Jeroen Brouwers. "Het is een fascinatie die al vijftig jaar bestaat." De ontstaansgeschiedenis van De Laatste Deur begon voor Jeroen Brouwers in de jaren zeventig, toen zijn geliefde zich van het leven beroofde. Aan haar is zijn boek opgedragen. "Nadat in korte tijd met een aantal vrienden opeens hetzelfde gebeurde, vroeg ik me af waardoor dit kwam en waarom het allemaal schrijvers waren.’ In de hoop antwoorden te vinden herlas Brouwers hun boeken. "Dat juist schrijvers door zelfmoord zouden worden aangetrokken is een mythe. Maar als schrijver herken ik wel hun angsten, eenzaamheid en depressie." Voor Brouwers was het vanzelfsprekend dat hij zich toelegde op deze beroepsgroep.
Een van de nieuwe hoofdstukken in van De Laatste Deur is gewijd aan Joost Zwagerman. "Ik heb Joost meegemaakt vanaf zijn debuut tot aan zijn grote successen. Hij kwam mij interviewen voor zijn eigen boek over mensen die een zelfmoord in hun naaste omgeving hadden meegemaakt. We spraken toen ook over de zelfmoordpoging van zijn vader, waardoor hij het gevoel had niet iemand te zijn die het waard was om voor te leven."
Dat dit gesprek diepe indruk maakte op Zwagerman blijkt tijdens het verjaardagsfeest voor Brouwers’ 75e verjaardag. Zwagerman bedankt hem in een speech voor het advies dat hij toen kreeg: "Brouwers leerde mij om te relativeren en niet bij de pakken neer te zitten. Betrek je vaders daad niet op jezelf. Sta naast je vader. Hij deed mij weer in mijzelf geloven."
Ook aan dichter en presentator Wim Brands van het tv-programma Boeken is een hoofdstuk gewijd. Afgelopen donderdag werden tijdens een herdenkingsavond in de Rode Hoed zijn Verzamelde Gedichten gepresenteerd en Alles komt goed, een boek met herinneringen van vrienden.
Net als de vele aanwezige schrijvers was ook Jeroen Brouwers wel eens te gast bij Wim Brands. "Ik heb altijd onthouden dat hij het programma maakte met het oogmerk een literair archief op te bouwen. Dat sprak me aan." Weliswaar van geheel andere aard gaat het Jeroen Brouwers er ook om portretten te maken. "Ik wil de schrijvers uit de duisternis naar voren te halen op de manier waarop ik hen zie."
Oordeel niet. Je weet nooit wat de beweegredenen zijn geweest van iemands zelfmoord.
Een andere bezoeker van de herdenkingsavond is Arjan Peters, literair recensent bij de Volkskrant. Hij beschouwt De Laatste Deur als een monument. "De schrijvers worden personages. Het gaat over levens die er niet meer zijn, maar door een keten van verhalen aan elkaar te rijgen laat Brouwers anderen herleven."
Na vijftig jaar onderzoek heeft Jeroen Brouwers nog altijd geen antwoorden op zijn vragen kunnen vinden. "Redenen zijn er te over om aan zelfmoord te denken. Maar waarom kan de ene mens wel leven met die redenen en is het voor een ander voldoende om zelfmoord te plegen? Je komt er niet achter. Wel heb ik een advies: oordeel niet. Je weet nooit wat de beweegredenen zijn geweest van iemands zelfmoord."
