"Leerlingen zitten vol met complottheorieën en geloven de media en de overheid niet meer! Dit is heel zorgelijk. Ik ben zeker één op de drie lessen bij maatschappijleer of geschiedenis bezig met het ontkrachten hiervan."
Dit is één van de reacties die Nieuwsuur kreeg op een rondvraag onder 190 docenten maatschappijleer. Tachtig procent van hen zegt het soms of regelmatig oneens te zijn met leerlingen over feiten. Zo zegt een andere docent van een school in Rotterdam: "Eigenlijk moet ik constateren dat veel leerlingen de gevestigde media niet veel meer gebruiken. De tijd gaat vooral op aan sociale media en Netflix."
Nieuwsonderwijs is geen verplicht onderdeel in het onderwijs. En in tijden van nepnieuws en een online overvloed aan mediaanbod, is het er niet gemakkelijker op geworden. Docenten worstelen hiermee en zoeken naar manieren om leerlingen op weg te helpen.
Mediawijsheid in curriculum
Twaalf jaar geleden al adviseerde de Raad van Cultuur het kabinet om mediawijsheid speerpunt te maken van beleid. "Van de functies die media vervullen is informatievoorziening en opinievorming een van de belangrijkste. Het functioneren van de democratie wordt er mede door bepaald", schreven zij toen.
Hoewel scholen op verschillende manieren proberen kinderen mediawijzer te maken, maakt het onderwerp nog steeds geen structureel onderdeel uit van het onderwijs. Dat moet echt anders, vindt directeur Jeroen Bartelse. "Wij denken dat mediawijsheid een structurele plek in het curriculum van alle scholen hoort te hebben. Mediawijsheid is zo een essentiële vaardigheid is, dat we denken dat het een zorg voor de overheid is."
Nieuwsonderwijs in kinderschoenen
In Nederland staat nieuwsonderwijs nog echt in de kinderschoenen, concludeert Mariska Kleemans, onderzoeker van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze onderzocht de kennis die Nederlandse leerlingen hebben over nieuws en bekeek een aantal mediaonderwijsprogramma's op scholen. Daaruit bleek dat er in Nederland veel initiatieven zijn, maar dat de huidige programma's maar voor een heel klein deel bijdragen aan de verbetering van kennis over nieuws. Een algemene aanpak ontbreekt en er zijn grote verschillen tussen scholen, zo bleek.
Ze leren niet goed hoe ze met nieuws om moeten gaan, terwijl dat cruciaal voor deelname aan de democratische samenleving.
Kleemans zag dat leerlingen in Nederland vooral praktische vaardigheden leren of gewaarschuwd worden voor de gevaren van internet. "Ze leren niet goed hoe ze met nieuws om moeten gaan, terwijl dat cruciaal is als je leerlingen straks wil laten deelnemen aan de democratische samenleving", schrijft ze.
Docenten willen hulp
Diversion, een organisatie die scholen ondersteunt in verschillende lesprogramma's, ziet een toename in het aantal aanvragen voor hulp in mediaonderwijs. Scholen en docenten benaderen hen met de vraag of zij hen kunnen helpen. Met het programma News Room gaat de organisatie verschillende scholen langs om de nieuwswijsheid van leerlingen te vergroten.
Nieuwsuur ging mee naar een gymnasium in Rijswijk, waar Diversion het gesprek aangaat met leerlingen. Ook organisatie Mediawijs ziet een toename in vragen vanuit het onderwijs en geeft docenten workshops over onder andere nepnieuws.
Scheiden van feiten en mening
Femke Pluymert is coördinator van het project News Room. "Als jongeren wantrouwen hebben ten opzichte van traditionele media gaan ze sneller zelf op onderzoek uit. Wat op zich goed is. Maar je ziet als jongeren niet goed feiten van mening kunnen scheiden dat ze ook vatbaarder zijn voor nepnieuws of complottheorieën."
Pluymert adviseert docenten om vooral het gesprek aan te gaan. "Zo kunnen leerlingen erachter komen hoe je bronnen beoordeelt, hoe je erachter komt wanneer iets betrouwbaar is, en wanneer iets niet betrouwbaar is."
