Afscheid Henk van Os: met kunst in Nederland zijn we rijker dan ooit

Voor kunsthistoricus en voormalig Rijksmuseumdirecteur Henk van Os (78) is 2016 een jaar van afscheid nemen. Eind november stopte hij als hoogleraar kunst en samenleving bij de Universiteit van Amsterdam. Bij het grote publiek blijft hij vooral bekend van zijn populaire kunstprogramma Beeldenstorm.

"Binnenkort zijn er geen studenten meer voor mij. Daarmee verdwijnt een groot deel van de dynamiek uit mijn leven", vertelt Henk van Os niet zonder emotie. "De studenten zijn steeds jonger en jij bent steeds ouder. Het overbruggen van die generatiekloof houdt je jong."

Afscheid Henk van Os: met kunst in Nederland zijn we rijker dan ooit

Traditioneel nodigt Henk van Os in december zijn zogenaamde 'negens en tienen' - zijn allerbeste studenten - uit op kasteel Huis Bergh in ’s Heerenbergh. In 1963 kwam Van Os voor het eerst op het middeleeuwse kasteel vanwege de bijzondere verzameling vroege Italiaanse kunst.

"Die had mijn speciale belangstelling, maar in Nederland was men daarin totaal niet geïnteresseerd. Samen met doctoraal-studenten ben ik toen een inventarisatie gaan maken van vroege Italiaanse kunst in Nederlands bezit." Sinds 2002 is hij adviseur van het bestuur van Huis Bergh en denkt hij mee over het tentoonstellingsbeleid.

  • Nieuwsuur
    Met zijn beste studenten een weekend op kasteel Huis Bergh
  • Nieuwsuur
    Met zijn studenten praat hij over kunst
  • Nieuwsuur
    Achter de piano
  • Nieuwsuur
    "Ik wil eerst horen wat die ander eraan beleeft en als dat kan, wil ik er graag iets aan toevoegen"

"Zien jullie dat?", vraagt Van Os tijdens de rondleiding op het landgoed. Hij wijst de studenten op de verschillende soorten steen in de hoge buitenmuur van het kasteel. "Het is net of iemand zijn broek te hoog heeft opgetrokken!"

Het was deze heldere beeldspraak die Van Os in de jaren 90 tot de bekendste kunsthistoricus van Nederland maakte. Als presentator van de kunstprogramma’s Beeldenstorm (AVRO) en Kunstschatten (VARA) maakte hij kunst toegankelijk voor een groot publiek. Met zijn ongekende enthousiasme en de gave om eenvoudig te vertellen over 'moeilijke kunst' trok hij een miljoenenpubliek.

Onbeweeglijk stond Van Os te vertellen voor een oud schilderij of object. Anno 2016 is deze statische formule ondenkbaar, maar het werkte. "Ik moest precies tien minuten praten zonder oortje en ook nog een spanningsboog inbouwen. Mijn 'autocue' bestond alleen uit de afbeelding van het schilderij die op de camera was geplakt."

Henk van Os heeft het altijd als zijn plicht gezien om kunst laagdrempelig te benaderen. "Toen ik in 1989 directeur werd bij het Rijksmuseum was maar vijftien procent van het bezoek Nederlands, en bij mijn vertrek in 1996 was dat 55 procent. We hebben er op ingezet om het beleid totaal te veranderen."

De tv-programma’s en bijzondere tentoonstellingen die hij maakte hebben daar zeker toe bijgedragen. "Bij het ouder worden vind ik het steeds moeilijker worden om de kunst 'op te leggen'. Ik wil eerst horen wat de ander eraan beleeft en als dat kan, wil ik er graag iets aan toevoegen."

Henk van Os geeft uitleg over het schilderij De Rode Kamer van Henri Matisse in 2010

Voor de studenten op Huis Bergh werkt die formule. Vol aandacht luisteren ze naar zijn enthousiaste verhalen bij de kunstwerken en gaan de dialoog met hem aan.

Van Os wordt op handen gedragen en er worden selfies met hem gemaakt. "Een heel weekend lang gaan ze mij vertellen wat zij in dit tijdsgewricht met de kunstgeschiedenis willen. Dat is zó interessant."

Met wat je kunt beleven aan kunst in Nederland zijn we rijker dan ooit.

Henk van Os

Over het huidige kunstbeleid sombert Van Os niet. "In verhouding tot verschillende buitenlanden brengen we veel tot stand, althans binnen mijn sector. In tegenstelling tot vroeger reis ik me rot om al die goede tentoonstellingen te kunnen bezoeken. Van Caesar van Everdingen in Alkmaar naar Alma Tadema in Friesland, en van Fra Bartolommeo in Rotterdam naar Frans Post in het Rijks."

"Het ene is al beter dan het andere en de wetenschappelijke bewerking is goed. Met wat je kunt beleven aan kunst in Nederland zijn we rijker dan ooit."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl