Toen Robert Weller in 1978 de hal van zijn 17e-eeuwse grachtenpand inliep wist hij het meteen. "Dit is mijn huis, hier ga ik wonen." Wie het pand op de Amsterdamse Keizersgracht binnenkomt, staat meteen in de enorme hal waar Weller zo verliefd op werd.
Samen met zijn vrouw is hij al veertig jaar bezig om het huis in de oorspronkelijke staat te restaureren. "Zonder de fiscale aftrek was dat niet mogelijk geweest. Omdat we met pensioen zijn, komen we niet meer in aanmerking voor een lening. Dit is de enige bijdrage die we voor restauratie kunnen krijgen."
Onder eigenaren van rijksmonumenten is onrust ontstaan. Volgend jaar wordt na ruim dertig jaar de fiscale aftrek voor onderhoud van particuliere rijksmonumenten afgeschaft. Minister Jet Bussemaker van Cultuur wil de fiscale regeling vervangen door subsidies. Erfgoedorganisaties vrezen voor achterstanden in onderhoud en restauratie.
Er zijn in Nederland ruim 60.000 rijksmonumenten, waarvan meer dan de helft bewoond wordt door particulieren. Afhankelijk van het inkomen, kunnen zij tot 80 procent van de onderhoudskosten van de inkomstenbelasting aftrekken. Dat is vaak nodig omdat het onderhoud duurder is dan bij reguliere woonhuizen en bovendien aan speciale regels is gebonden.
"Zo mag bijvoorbeeld een kapot raam niet zomaar worden vervangen door een raam met dubbel glas van de bouwmarkt", zegt Nel Viersen, voorzitter van eigenarenvereniging Bewoond Bewaard.
"Het moet vaak door vaklieden met de hand op maat gemaakt worden. Er is altijd een instantie die mee bepaalt wat je moet doen en hoe je dat moet doen." Om eigenaren tegemoet te komen werd de fiscale regeling ooit in het leven geroepen.
Het afschaffen van de regeling levert een bezuiniging van 25 miljoen euro op. Voor Viersen kwam die bezuiniging als een schok. Ze verwacht dat op de lange termijn de monumenten zullen lijden onder achterstallig onderhoud.
"Die 25 miljoen is voor de minister waarschijnlijk een heel klein bedrag. Ter vergelijking, het is een fractie van wat de overheid uitgeeft aan de restauratie van het eigen huis, het Binnenhof. Maar voor de monumenteneigenaren maakt het een enorm verschil."
Voor Weller en zijn vrouw is het voornemen van minister Bussemaker een klap. "Je hebt nou eenmaal een onderhoudsplicht. Dan komt er iemand die zegt dat de gevel moet worden geschilderd. Ik kan dan wel zeggen dat ik er het geld niet voor heb en dat het niet aftrekbaar is, maar dan krijg je een dwangsom of zoiets."
Hij vindt het "bizar" dat monumenteneigenaren wel een onderhoudsplicht hebben, maar dat de voordelen van de aftrek worden weggehaald. Zijn vrouw Ulrike vult aan: "Ik denk dat de minister zich vergist heeft in wat die monumenteneigenaren allemaal aan geld in het laatje brengen van de economie."
Uitstellen
Begin jaren 90 bleek uit onderzoek dat 40 procent van de rijksmonumenten in Nederland in matige tot slechte staat verkeerde. Die restauratieachterstand heeft de overheid sindsdien proberen terug te brengen. Nel Viersen verwacht dat het cultureel erfgoed door het verdwijnen van de fiscale aftrek weer achteruit zal gaan.
Particuliere eigenaren zullen in de toekomst het onderhoud mogelijk niet meer kunnen betalen en uitstellen. Viersen: "Op de lange termijn zullen onze monumenten er minder mooi gaan uitzien. Verkrotting dreigt zelfs."
