Volgens zijn aanhangers is hij een verbinder die democratie, onderwijs en dialoog tussen geloven bepleit. Critici zeggen dat hij een sekteleider is die uit is op de macht van president Tayyip Erdogan en van Turkije een islamitische republiek wil maken.
Fethullah Gülen zit volgens Erdogan achter de coup die vrijdag werd gepleegd in Turkije. Sinds de mislukte staatsgreep zijn al bijna 9000 mensen ontslagen, geschorst of opgepakt. De coupplegers zouden lid zijn van de beweging van de islamitische geestelijke.
Erdogan en Gülen zijn elkaars aartsvijand. De 75-jarige Gülen is een van de belangrijkste critici van het regime, en zit sinds 1999 in een zelfverkozen ballingschap in de Verenigde Staten.
Zijn Hizmet-beweging heeft nog veel invloed in Turkije. Zo steunt de geestelijke veel bedrijven en instellingen, heeft banden met verschillende media en heeft honderden scholen.
Aanhangers zien Gülen als een bruggenbouwer. "Gülen wil democratie en islam samenbrengen", vertelt aanhanger Mehmet Cerir. Hij is hoofdredacteur van Zaman Vandaag, een Nederlandse krant die is aangesloten bij de Gülen-beweging.
"Gülen is iemand die dialoog en andersdenkenden respecteert. Joods, christen, het maakt niet uit, het gaat om mens zijn. Dat zijn de basale beginselen van zijn beweging. Hij draagt zijn boodschap uit via onderwijs, dialogen en andere activiteiten."
Maar volgens Midden-Oosten-journaliste Betsy Udink heeft de Hizmet-beweging maar één doel: van Turkije weer een islamitische republiek maken.
"Dat doet Gülen door jonge mensen onderwijs te geven in de Koran en vervolgens op goede posten binnen het staatsapparaat te plaatsen. Hij wil zo verschillende generaties van vrome moslims krijgen waardoor de samenleving her-islamiseert."
Hoeveel aanhangers de beweging heeft weet Udink niet. "Het is een geheimzinnige beweging. De schatting is dat het op het hoogtepunt zo’n vijf miljoen aanhangers had in Turkije. Maar ze hebben ook veel scholen in Afrika en Amerika."
Gülen en Erdogan werkten in de jaren 90 nog nauw met elkaar samen. Mede dankzij steun van Gülen-aanhangers kwam Erdogan in 2002 aan de macht. Maar in de jaren daarna zijn er aanvaringen tussen beiden. Erdogan wil meer macht, terwijl Gülen is voor een machtiger parlement.
De bom barstte nadat leden van Erdogans regering in 2013 worden aangeklaagd voor corruptie. Volgens Erdogan zit Gülen achter de beschuldigingen en probeert hij zo een staatsgreep te plegen. Vanaf dan wordt de Gülen-beweging als terroristisch bestempeld.
Gülen ontkent zelf alle betrokkenheid bij de staatsgreep door het leger. "Ik ben voor democratie en tegen militaire coups", zegt Gülen in een interview met het Duitse weekblad Der Spiegel. Erdogan is volgens Gülen vergiftigd door zijn eigen succes en macht. "Omdat Erdogan zelf z’n machtshonger heet, denkt hij dat iedereen daaraan lijdt."
