Kinderen in Afrika met hiv steeds moeilijker te behandelen

• 

  Ellen Brans

  verslaggever

Er dreigt een crisis rond de hiv-bestrijding in Afrika, omdat steeds meer mensen met hiv ongevoelig worden voor de gebruikelijke medicijnen. Ze zijn aangewezen op veel duurdere pillen, maar die zijn niet altijd beschikbaar en voor veel mensen onbetaalbaar.

Een van de landen waar dit speelt is Oeganda. In het Oost-Afrikaanse land zijn zo'n 150.000 kinderen besmet met hiv. En bij steeds meer kinderen helpen de pillen tegen hiv niet meer. Dat geldt bijvoorbeeld voor de 14-jarige Chigundu.

Doodziek

Hij werd met hiv geboren en verloor zijn ouders aan aids toen hij pas anderhalf was. Omdat zijn oma niet elke maand de reiskosten om de pillen te halen kon betalen, omdat ze zelf zwak was of omdat de pillen soms ook gewoon niet beschikbaar waren, slikte Chigundu zijn medicijnen onregelmatig.

En dat blijkt een van de belangrijkste oorzaken te zijn van het feit dat virussen resistent worden. Een jaar geleden werd Chigundu doodziek. "Ik kon helemaal niets meer, ik lag de hele dag ziek in bed." Gelukkig ontdekten de dokters op tijd dat zijn gebruikelijke medicijnen niet meer werkten.

"In de wereld worden elk jaar 200.000 kinderen met hiv geboren. Juist deze kinderen lopen extra risico op resistentie", zegt professor Tobias Rinke de Wit van het Joep Lange Instituut. Hij is al tien jaar bezig met onderzoek naar hiv-resistentie in Afrika.

"Ons onderzoek wijst uit dat in Afrika een op de vijf hiv-baby’s zelfs al met resistente virussen wordt geboren. Ook in Oeganda", vertelt Rinke de Wit. "En als de baby’s daarna behandeld worden, komt er nog meer resistentie bij. Omdat het heel moeilijk is kinderen elke dag medicijnen te geven die vies smaken en niet altijd voorhanden zijn."

Hiv vermenigvuldigt en muteert heel snel. Daardoor kan het virus 'ontsnappen' aan de medicatie als die niet iedere dag wordt gebruikt. Dan is sprake van resistentie, de pillen werken minder goed of helemaal niet meer. Als gevolg daarvan moeten de patiënten overstappen op de zogenoemde tweede- of derdelijns pillen. Die zijn veel duurder, als ze al beschikbaar zijn.

Geheim houden

De 10-jarige Jamira woont met haar 'oma' (een tante van haar moeder) in een klein hutje. Zeven jaar geleden werd het meisje ziek en werd er hiv bij haar geconstateerd. Ze kreeg medicijnen, maar omdat niemand hen had verteld dat er bijwerkingen zijn, stopte de oma als Jamira beroerd van de pillen werd. Het meisje heeft inmiddels een resistent virus.

Oma ziet er nu op toe dat Jamira wel trouw haar nieuwe, duurdere tweedelijns medicijnen slikt. Dat is een lastige taak. Want niet alleen zijn de pillen groot en vies, Jamira wil niet dat iemand het ziet. Ze is doodsbang dat de mensen in de omgeving erachter komen dat ze besmet is met hiv.

"Als de kinderen dat weten, willen ze niet meer met me spelen", vertelt ze. Haar oma beaamt dat: "Dan zullen ze haar verstoten." Dit stigma en taboe rond hiv zorgt ervoor dat veel kinderen hun pillen liever verstoppen dan ze in te nemen. Met alle risico’s van dien.

Chigundu is inmiddels aan de derdelijns medicijnen toe. Kosten: bijna 300 dollar per maand. Dat is niet te betalen voor een gemiddelde Oegandees, en al helemaal niet voor Chigundu en zijn oma. Maar als hij deze pillen niet krijgt, zal hij ziek worden en uiteindelijk doodgaan.

Moses Supercharger, dj en artiest, heeft zich over de jongen ontfermd. Hij zamelt geld in voor de dure pillen, en zorgt ervoor dat Chigundu ze ook daadwerkelijk ophaalt en inneemt. Om zijn pillen in de kliniek op te halen, moet Chigundu lang reizen: 3 uur heen en 3 uur weer terug.

Moses, die zelf ook resistente hiv heeft, legt uit waarom hij Chigundu en ook andere kinderen helpt. "Toen ik een keer doodziek was en uit het ziekenhuis kwam, zag ik de kinderen in de kliniek. Ik wilde niet dat zij hetzelfde als ik zouden meemaken, dus ik moest iets doen. De meesten hebben niemand anders, ze zijn wees." Sindsdien zet Moses zich met zijn organisatie 'Pina Uganda' in voor kinderen met hiv.

Volgens onderzoeker Rinke de Wit moet er veel meer onderzoek worden gedaan naar hiv-resistentie, zeker bij kinderen. "Er is te weinig over bekend. We moeten met slimme manieren komen om hiv-positieve kinderen te vinden, op behandeling te zetten en te houden."

De Oegandese hiv-expert Peter Mugyenyi vindt dat de farmaceutische industrie meer moet doen om geschikte medicijnen voor kinderen te maken. "Die ontbreken nu en dat is een groot probleem", zegt hij. "Het is een puur commerciële kwestie. De bedrijven maken ze niet omdat de markt te klein is, het is niet winstgevend."

Dat maakt hem woedend. "Het sterftecijfer zonder pillen is extreem hoog. Als kinderen geen medicijnen krijgen, hebben ze geen schijn van kans."