Er is ophef over het Holocaustmonument in Amsterdam. De gemeenteraad beslist volgende maand of het monument in een plantsoen aan de Weesperstraat komt. Of toch ergens anders. Op de plek staat namelijk al een gedenkteken.
Het monument zou eerst in het Wertheimplantsoen komen, maar dat voorstel werd afgewezen na protesten van omwonenden. De grootte en omvang van het monument roepen weerstand op.
Nieuwsuur spreekt met socioloog Herman Vuijsje en David Barnouw, oud-voorlichter van het NIOD.
Geen protest
Bewoners waren niet blij dat er in het kleine parkje nog een monument zou komen. Ze waren bang dat er geen ruimte meer zou zijn om te recreëren. In het park staat ook het Auschwitzmonument van Jan Wolkers. Ook de weduwe van Wolkers verzette zich tegen de komst.
Op de nieuwe locatie tussen de Hermitage en de Weesperstraat verwacht burgemeester Eberhard van der Laan geen protest van de buurt. "Bij de Weesperstraat heb je de problemen van het Wertheimpark niet. Ik verwacht dat de buurt het monument het buurt zal verwelkomen", zei hij in het Parool.
Ook het het Auschwitz Comité, de initiatiefnemer van het monument, is positief over de locatie. Zij wilde per sé een locatie binnen de oude Jodenbuurt.
Dankbaarheidsmonument
Toch is er wel een probleem: op de beoogde plek staat al een monument. Het gaat om het Dankbaarheidsmonument, waarmee de Joodse gemeenschap haar dankbaarheid betuigde aan de Amsterdammers die in de oorlog Joden redden. Het staat er sinds 1950.
Binnen de Joodse gemeenschap is dat monument omstreden. Veel mensen willen dat het verdwijnt. Het monument past volgens hen bij de periode kort na de oorlog waarin Nederland als verzetsland werd gezien.
Dit monument weerspiegelt de mythe van de steeds maar weer opnieuw noodzakelijke schuldbelijdenis.
Socioloog Herman Vuijsje kan zich vinden in het idee dat het Dankbaarheidsmonument is ingehaald door de tijd. "Het is geen monument van de oorlog, maar een monument van de manier waarop in de jaren 50 over de oorlog werd gedacht. Namelijk: alsof er reden zou zijn tot erkentelijkheid, en dat bleek later niet zo te zijn."
Maar het huidige monument vervangen door het nieuwe Holocaustmonument staat hem tegen. "Het is megalomaan. Het zou 400 à 500 meter lang worden en tot 4 à 5 meter hoog." Op het monument, dat is ontworpen door de Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind, komen alle 102.000 namen van Nederlandse slachtoffers van de Holocaust.
Toch doet het monument volgens Vuijsje geen recht aan de slachtoffers. "In de oorlog zijn miljoenen mensen vermoord. Hun menselijkheid is ontnomen in de kampen. Dat zal nu op een bepaalde manier opnieuw gebeuren, vanwege de vorm. De slachtoffers gaan op in een groot, abstract en anoniem monument. Het is groteske symboliek."
Schuldbesef
Niet alleen de grootschaligheid van het monument staat Vuijsje tegen. "Ik heb ook moeite met de gedachte dat Amsterdam steeds nieuwere en grotere monumenten moet oprichten uit een soort van schuldbesef. Er is in deze buurt al een heleboel voor de mensen die de omgekomen Joden willen herdenken."
Mocht het nieuwe Holocaust-monument er uiteindelijk komen, dan zal het volgens de socioloog opnieuw de tijdsgeest weerspiegelen. "Dat is nu weliswaar een andere. Niet meer de mythe van de erkentelijkheid, maar de mythe van de steeds maar weer opnieuw noodzakelijke schuldbelijdenis."