Na een interne machtsstrijd kondigde de Turkse premier Ahmet Davutoglu vandaag zijn vertrek aan als leider van de AK-partij. Dat betekent dat hij ook als premier vertrekt. Het lijkt erop dat president Recep Tayyip Erdogan zich steeds verder ontpopt als een autoritaire leider die geen tegenspraak duldt.
Davutoglu zei vandaag in een persconferentie dat het niet zijn eigen keuze is, maar dat zijn vertrek onvermijdelijk is. Hij wordt vermoedelijk vervangen door iemand die bereid is de koers te volgen die Erdogan uitzet.
Nieuwsuur spreekt in de studio met Lily Sprangers, Turkije-deskundige van de Universiteit Leiden. Ook een gesprek met correspondent Lucas Waagmeester.
Vertrek onvermijdelijk
Er zou al een tijd een conflict gaande zijn tussen de Turkse president en de premier. Davutoglu en Erdogan zouden op verschillende punten ernstig van mening verschillen, onder meer over een grondwetswijziging die de positie van de president versterkt en die van de premier verzwakt.
"Davutoglu is mogelijk aan de kant gezet om dat hij een te gematigde koers vaart, naar de smaak van Erdogan, en niet hard genoeg knokt voor een systeem waarbij de macht geconcentreerd wordt bij Erdogan zelf", aldus correspondent Lucas Waagmeester.
Davutoglu zelf zei dat hij geen kritiek op Erdogan zal uiten en trots is op zijn vriendschap met de president. Hij wil niet dat er verdeeldheid in de AK-partij ontstaat of dat de partij verzwakt raakt, maar voor zichzelf ziet hij geen leidende rol meer. "Ik heb vooraan gestaan en ik ga nu tussen jullie staan."
De oppositie noemt de zet van Erdogan een staatsgreep. Volgens Kemal Kilicdaroglu, de leider van de grootste oppositiepartij CHP, past het feit dat Davutoglu het veld moet ruimen in het streven van Erdogan naar de versterking van zijn positie als president.
"Het terugtreden van Davutoglu moet niet worden gezien als een interne partijkwestie", zei Kilicdaroglu. "Alle democraten moeten zich verzetten tegen deze staatsgreep."
Meer macht
Erdogan zit al meer dan twintig jaar in de Turkse politiek. Eerst als burgemeester van Istanbul, daarna als premier en sinds 2014 als president. Hij wil een presidentieel systeem invoeren, waarbij de president geen ceremoniële figuur is, maar macht heeft die vergelijkbaar is met die van de presidenten van de VS, Rusland en Frankrijk.
Sinds zijn aantreden is de Turkse justitie duizenden rechtszaken begonnen wegens belediging van de president. Belediging van de president is strafbaar in Turkije, maar in het verleden werd er zelden vervolging voor ingesteld. Critici beschuldigen Erdogan van intolerantie. Ze vinden dat hij de wet misbruikt om kritiek de kop in te drukken.
Gevolgen voor vluchtelingendeal?
Behalve voor Turkije zelf, kan het aftreden van Davutoglu ook gevolgen hebben voor de relatie tussen Europa en Turkije. Davutoglu was de man achter het EU-vluchtelingenakkoord met Turkije en de visumliberalisering. Brussel raakt dus een belangrijke onderhandelingspartner kwijt.
"De afgelopen weken zei Eurocommissaris Frans Timmermans meerdere malen dat hij Turkije weer afstand zag nemen van het Westen en westerse waarden", zegt correspondent Arjan Noorlander. "Nu de meest EU-gezinde kopman in Turkije het veld ruimt, wordt gevreesd dat die afstand nog groter wordt."