Na maanden van voor- en tegencampagne en discussies over wel of niet stemmen, mocht Nederland vandaag naar de stembus om te stemmen over het associatieverdrag met Oekraïne. De stembureaus waren tot 21.00 uur open. Volgens Ipsos komt het opkomstpercentage uit op 32 procent. Het referendum geldt als de opkomstdrempel van 30 procent is gehaald.
Nieuwsuur is vanavond volledig gewijd aan het referendum. Met voorstander Eelco Keij en tegenstander Arjo Klamer, de voorlopige uitslag van het referendum en Europa-deskundige Mathieu Segers en journaliste Fleur de Weerd. Politiek-verslaggever Dominique van der Heyde bespreekt de consequenties voor de Haagse politiek.
'Rijken zullen profiteren'
Arjo Klamer is SP-wethouder in Hilversum en tegen het associatieverdrag. Hij vraagt zich af of kwetsbare mensen in Oekraïne er beter van zullen worden. "We sluiten een vrijhandelsverdrag af met een corrupt land. Dat corrumpeert. De arme Oekraïners gaan daarvoor betalen en de rijke Oekraïners zullen profiteren."
De instabiliteit binnen Oekraïne speelt voor Klamer ook een rol. "Een deel van het land richt zich op het Westen, een ander deel is Rusland-georiënteerd. Dat betekent dat we ons gaan mengen in een verdeeld land. Het gevaar bestaat dat Oekraïne een speelbal wordt van het geopolitieke spel tussen Europa en Rusland."
De SP-wethouder is wel voorstander van het referendum. "Ik ben hierdoor alleen maar warmer geworden voor referenda. Hier gaat democratie over. Het is goed als mensen ergens over moeten nadenken. Door meer referenda zullen mensen door schande en schande wijzer worden."
Uitgestoken hand
Eelco Keij werkte mee aan de campagne Stem voor Nederland. Hij is ervan overtuigd dat een 'ja' voor het verdrag met Oekraïne de juiste keuze is. "Wij moeten een uitgestoken hand van de Oekraïners die zelfopoffering getoond hebben, niet weigeren."
De vraag om verandering komt uit Oekraïne zelf, zegt Keij. "Vooral de jongere generatie, die graag van de corruptie in het land af wil. Het is een kans voor Europa om zo'n vraag positief te beantwoorden. Als we Oekraïne nu niet helpen, wordt het alleen maar erger."
Het verdrag is volgens hem ook goed voor Nederland. "Het zorgt voor veiligere buitengrenzen van Europa." Ook zijn er veel kansen op handelsgebied, zegt Keij. "Dit is zo'n onontgonnen terrein. We weten dat er een hoop landbouwgrond open ligt voor verdere handel met Nederland."
Als we Oekraïne nu niet helpen, wordt de corruptie in het land alleen maar erger.
Fleur de Weerd is journalist bij Trouw en schreef over Oekraïne het boek Het land dat maar niet wil lukken. Ze sprak de afgelopen weken met talloze Oekraïners over het associatieverdrag. Volgens haar is het merendeel voorstander.
"Maar er is daar, net zoals in Nederland, niet zo veel bekend over het verdrag. Veel mensen halen het door de war met een lidmaatschap van de EU. Net zoals hier ook gebeurt. Het gaat niet over een EU-lidmaatschap, maar het is wel een keuze van Oekraïne om zich meer met Europa te associëren."
Hervormingen
Sommige Oekraïners zien het als een kans om uit de economische crisis te komen, zegt De Weerd. "De inflatie is enorm en de levensstandaard is erg gedaald. Dit verdrag lost niet ineens alle problemen op, het gaat de komende jaren juist moeilijk worden, maar ze moeten iets doen om uit het dal te komen."
Ook vragen veel Oekraïners zich af wat er terecht gaat komen van de hervormingen. "In het verdrag staat bijvoorbeeld dat Oekraïne het rechtssysteem moet hervormen om de economie beter te laten functioneren. De wetten die daarvoor nodig zijn, moeten door het parlement. Daarin zitten veel oligarchen die geen baat hebben bij hervormingen."
Uitslag respecteren
De Nederlandse regering heeft laten weten de uitslag van het referendum ongeacht de uitkomst serieus te nemen, maar zal pas als de uitslag er is, beslissen op welke manier. Tegenstanders van het verdrag hebben de regering opgeroepen de uitslag sowieso over te nemen.
De speelruimte voor de Nederlandse regering lijkt op voorhand beperkt. Van de 28 EU-landen is Nederland het enige dat het associatieverdrag met Oekraïne nog niet heeft geratificeerd. Bovendien zijn delen ervan, met name de onderdelen die over de wederzijdse handel gaan, al in werking getreden.
"Het kabinet heeft al gezegd de uitslag te zullen respecteren, maar ook dat Nederland geen obstructie zal plegen", zegt Europa-deskundige Mathieu Segers. Als de opkomst boven de 30 procent komt en de meerderheid tegen het verdrag stemt, verwacht Segers dat het handelsgedeelte van het verdrag zal worden doorgezet. "Op andere onderwerpen verwacht ik in dat geval een kleine opt-out."
