Geen plekken verbieden voor demonstraties, in elke stad eenzelfde termijn voor het aanmelden van demonstraties en geen kosten meer voor een demonstratievergunning. Demonstreren moet makkelijker worden. Dit bevelen de evaluatoren van de ruim 25 jaar oude Wet openbare manifestaties (Wom) van de Rijksuniversiteit Groningen aan.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken wilde weten of de oude wet na een kwart eeuw nog voldoet. Niet alleen omdat het aantal demonstraties explosief groeit, in top-demonstratiestad Den Haag bijvoorbeeld van 350 keer in 2002 naar 1500 keer in het afgelopen jaar, maar ook omdat de oude wet niet voorziet in nieuwe vormen van manifestaties, zoals de nachtelijke kampementen van de Occupy-beweging.
Eenmansacties ongemoeid
De zogeheten eenmansacties zijn bijvoorbeeld een maas in de wet; naar de letter van de wet zijn het geen demonstraties, maar eenlingen die hun vrijheid van meningsuiting uitoefenen. Ook al staan er twintig eenlingen verspreid in een menigte; ze hoeven niet te voldoen aan de eisen van de Wom.
Toch levert dat soms onduidelijkheden op. Republikein Hans Maessen stond samen met een andere demonstrant op 30 april 2013 in het wit gekleed in de oranje zee voor het Paleis op de Dam. Tot de politie kwam en hen vlak voor de balkonscène van het plein haalde.
"Terwijl ik in de aanloop naar de inhuldiging van koning Willem-Alexander aan burgemeester Eberhard van der Laan had gevraagd: mag ik op de Dam staan? Mag ik 'boe!', roepen om te tonen dat ik ertegen ben? Dat mocht", zegt Maessen.
In de aanbevelingen voor een nieuwe demonstratiewet blijven deze eenmansacties ongemoeid, zegt evaluator Berend Roorda van de Rijksuniversiteit Groningen.
Wel stelt de gemeente Amsterdam samen met de Nationale Politie een handleiding op. "Om onze agenten die het maar allemaal moeten doen in de situatie van het moment, beter helpen te begrijpen waar het verschil zit tussen een eenmansprotest en een demonstratie", zegt burgemeester Van der Laan.
Demonstranten zelf verantwoordelijk
Jeffry Afriyie van de actiegroep Kick Out Zwarte Piet is een aantal keren opgepakt door de politie. Zo werd hij in 2014 bij de intocht van Sinterklaas in Gouda gearresteerd. Tegen de aanwijzing van de politie in, demonstreerde de actiegroep in het centrum van de stad waar de Sint werd verwelkomd.
"Het was gewoon wegwezen, opgeruimd staat netjes. Dat gebeurt vaker. Daarna zoeken ze wel uit of het rechtvaardig is of niet", zegt Afriyie. De evaluatoren van de demonstratiewet pleiten ervoor om de samenwerking tussen politie en demonstranten vast te leggen in een nieuwe wet.
Nieuwe wet overbodig
Zit iedereen te wachten op een nieuwe demonstratiewet? Burgemeester Jozias van Aartsen van Den Haag noemt het overbodig. "Wij kunnen heel goed uit de voeten met de oude wet."
Dat in een nieuwe wet zal worden vastgelegd dat kampeer-protesten alleen nog maar overdag en niet meer 's nachts zijn toegestaan, noemt Van Aartsen een formaliteit nu de jurisprudentie er ligt. Anderhalf jaar lang vocht hij bij de rechter om de nachtelijke kampementen te verbieden.
Net als andere steden had Den Haag een paar jaar geleden te maken met kampeer-protesten van de Occupy-beweging, onder meer op het Malieveld. "Het werd eerlijk gezegd een bende", zegt Van Aartsen, en de rechter gaf hem uiteindelijk gelijk.