Het aantal misdrijven is de afgelopen jaren afgenomen. Die daling wordt al jaren als een succes gevierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie. Maar de vraag is of dat terecht is. Want de cijfers, onder andere afkomstig van het CBS, kunnen makkelijk verkeerd worden geïnterpreteerd.
Nieuwsuur spreekt erover met Jasper van der Kemp, criminoloog aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, en schrijver en ex-rechercheur Michiel Princen. Ook geeft Maarten Bloem van het CBS een toelichting op de cijfers.
Geen reëel beeld
"Mijn inschatting is dat een steeds groter deel van de ijsberg onder water zit, en dat de cijfers zelf de reële omvang van de criminaliteit in Nederland onvoldoende weergeven", zegt Michiel Princen, oud-rechercheur en schrijver van het boek De Gekooide Recherche over opsporing in Nederland.
Hij twijfelt niet aan de betrouwbaarheid van de cijfers, maar wel aan de conclusies en hypotheses die eraan worden gekoppeld. "Er zijn veel misdrijven waar geen aangifte van wordt gedaan, maar die op een andere manier bij de politie terechtkomen", zegt Princen. "Bijvoorbeeld drugsgerelateerd geweld of het witwassen van geld dat met drugs is verdiend. Dat komt in deze cijfers niet tot uiting."
Cybercrime
Volgens criminoloog Jasper van der Kemp kan een verschuiving in de criminaliteit ook een rol spelen bij het dalen van de cijfers. "Bijvoorbeeld een verschuiving naar een vorm van cybercrime. In de meeste statistieken gaat het over klassieke misdrijven en wordt cybercrime niet meegenomen." Hij wijst op Engeland dat cybercrime wel heeft meegeteld op basis van slachtoffer-enquêtes. "Daar laten de cijfers dan een stijging zien."
Mensen vinden het vaak lastig om aangifte te doen van cybercrime. "Ze weten niet goed waar ze zich moeten melden of weten niet of ze slachtoffer zijn geworden. Dan hebben ze wel een vermoeden, maar weten ze het niet zeker", zegt Van der Kemp.
Aangiftes
Ook voor andere misdrijven is de aangiftebereidheid al jaren laag. "Er wordt veel gezegd dat de politie een beleid tegen aangiftes zou voeren. Dat betwijfel ik, maar sommige mensen zullen het zo voelen. Ook zijn er mensen die denken dat het geen zin heeft om aangifte te doen, van bijvoorbeeld een gestolen fiets."
Die gedachte is volgens de criminoloog niet helemaal vreemd. "Ondanks de gedaalde criminaliteitscijfers ligt het oplossingspercentage niet hoger. Dus je kan niet zeggen dat de politie meer daders heeft gepakt. Dat ligt op hetzelfde niveau als voorheen."
Minder mensen nodig?
Ook al geven de criminaliteitscijfers misschien geen compleet beeld, politici gebruiken de cijfers graag om hun beleid te ondersteunen of te promoten. Zo zei VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra bij de Algemene Beschouwingen dat als de misdaadcijfers dalen "het niet per definitie slecht is als er hier en daar een officier van justitie verdwijnt".
Dat is volgens Princen niet terecht. "Zo'n politieke reactie leunt op de veronderstelling dat de cijfers een reëel beeld geven van de veiligheid en je dus hier en daar wat minder kan doen. Terwijl het dus de vraag is of de cijfers de werkelijke omvang van de criminaliteit laten zien."
Ook Van der Kemp is het niet eens met de stelling van Zijlstra. "Volgens mij worden er nog steeds heel veel zaken aangemeld bij het Openbaar Ministerie en is de werkdruk daar hoog genoeg. En we gaan ervan uit dat als de politie effectief is, dat komt doordat er zoveel mensen werken. Het is raar om dan bij effectiviteit dat aantal te laten dalen."
Geruststellende boodschap
Volgens oud-rechercheur Princen wordt er een soort marketing bedreven met de criminaliteitscijfers. "Met name met de conclusies die eraan verbonden worden. Bijvoorbeeld dat het steeds veiliger wordt en dat het beleid dus slaagt. Dat is een geruststellende boodschap, en ook fijner om te vertellen aan de samenleving, maar het is de vraag of het wel reëel is."
Volgens Van der Kemp kunnen de cijfers op verschillende manieren worden gebruikt "Mensen die beleid maken claimen natuurlijk dat hun beleid effectief is. Mensen die vinden dat het nog niet voldoende is, grijpen de cijfers aan om te zeggen dat er meer moet gebeuren. Je kan er altijd alle kanten mee op."