Er is te weinig aandacht en hulp voor een zeer grote groep kwetsbare jongeren. Zo’n 100.000 jongeren zijn niet in beeld bij de gemeenten en krijgen dus geen financiële hulp of andere begeleiding. Dit concludeert de Inspectie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het onlangs verschenen rapport Buitenspel.
In Nieuwsuur een reportage met jongeren en de gemeenten die door de decentralisatie voor lastige keuzes komen te staan.
Gemeenten kunnen en moeten meer doen.
Van de radar
Gemeenten hebben sinds de decentralisaties veel meer zorgtaken gekregen. Volgens de Participatiewet zijn gemeenten verantwoordelijk voor werkloze jongeren. Onderzoekers van de Inspectie van Sociale Zaken zijn kritisch op gemeenten: "Er zijn jongeren die verstoken blijven van inkomenssteun, en van de zo broodnodige reïntegratie-ondersteuning. Ze verdwijnen van de radar van de Sociale Dienst van de gemeente. Al met al verdienen werkloze jongeren, zeker de kwetsbaren onder hen, beter."
Buitenspel
In het rapport Buitenspel concludeert de Inspectie SZW dat 70 procent van de gemeenten geen zicht heeft op deze kwetsbare jongeren. Een kwart van die gemeenten vindt het niet hun taak om de jongeren in beeld te brengen. Toch zijn gemeenten verplicht om jongeren zonder startkwalificatie tot 23 jaar te volgen. Kees van Anken, voorzitter Zwerfjongeren Nederland: "Het is een primaire taak van de gemeentelijke overheden om deze groep in beeld te houden. Maar het vraagt bestuurlijke lef, je moet hier en daar wat regels aan de kant zetten."
Ik werd terug naar school gestuurd, maar daar kwam ik net vandaan.
Een van de jongeren in een moeilijke situatie is de 21-jarige Oeds. Hij werd tot twee keer toe van school gestuurd en klopte daarna aan bij de gemeente voor hulp. "Ik werd terug naar school gestuurd, maar daar kwam ik net vandaan", zegt Oeds. "Bij de gemeente moest ik eerst een periode van acht weken wachten. Zonder geld." De medewerker van de gemeente had volgens Oeds in eerste instantie geen oog voor zijn persoonlijke situatie. Hij wil graag werken of naar school, maar het lukt niet omdat hij te veel problemen en schulden heeft.
Wat kan ik doen voor de kwetsbare jongeren? Dat is niet altijd al helemaal duidelijk.
Klantmanagers
Bij de gemeenten zijn de klantmanagers verantwoordelijk voor de begeleiding van de jongeren. Hun eerste taak is om zo veel mogelijk jongeren een diploma te laten behalen. Jasmijn Lee Sack Fong is voorzitter van de beroepsvereniging van klantmanagers. Ze erkent dat jongeren buiten beeld kunnen raken. Lee Sack Fong: "Het risico is dat als iemand zich niet wil houden aan een scholingsplicht, dat hij of zij geen uitkering krijgt of we beëindigen de uitkering. Dan kan zo’n jongere ook buiten beeld raken."
Financiële prikkel
Op dit moment hebben gemeenten geen financiële prikkel om kwetsbare jongeren, die geen recht hebben op een uitkering, te begeleiden. Deze jongeren kosten een gemeente alleen maar geld om ze te helpen, zonder dat je daarmee een uitkering kan uitsparen, legt Jasmijn Lee Sack Fong uit. "Dat zijn best lastige keuzes. Met de decentralisaties moeten gemeenten hun budget opnieuw inrichten. De keuzes worden natuurlijk door politiek, managers en beleidsmedewerkers gemaakt." De klantmanagers zien de gevolgen. Lee Sack Fong: "Dat betekent wel dat je voor een doelgroep soms wat minder doet dan je zou willen in eerste instantie. Dat heeft met keuzes te maken."
Er is een groot gebrek aan inzet, aan menskracht bij de gemeenten.
Zwerfjongeren
Volgens Kees van Anken, voorzitter van Zwerfjongeren Nederland is er te weinig kennis bij gemeenten om deze groep goed te helpen. Met grote gevolgen: jongeren raken zelfs dakloos. "We krijgen steeds meer signalen dat bij de opvang veel jongeren zich melden. We hebben het over de basale opvang, de nachtopvang bijvoorbeeld. Die jongeren zijn dus zonder vaste woon- of verblijfplaats, ze hebben geen enkele plek meer", zegt Kees van Anken. Het rapport van de Inspectie SZW laat zien dat het om 100.000 jongeren gaat. Een veel grotere groep dan gedacht.
Lange termijnvisie
De kansen van jongeren op de arbeidsmarkt verbeteren wanneer sociale diensten samenwerken met onderwijs, welzijn- en zorginstellingen. De Inspectie van Sociale Zaken heeft ontdekt dat er nog niet of nauwelijks wordt samengewerkt. Toch ligt daar de oplossing, zegt Zwerfjongeren Nederland. Er moet een lange termijnvisie worden ontwikkeld. Kees van Anken: "Anders ontstaat een verloren generatie. In de werkloosheidscijfers zitten nu al dubbel zoveel jongeren. Als we deze jongeren perspectief willen geven, een toekomst in de samenleving, moeten we investeren."
De Pits
Bij lunchroom De Pits in Amsterdam krijgen jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt de kans om werkervaring op te doen. De Pits is een commerciële organisatie, mede opgericht door jeugdhulporganisatie Spirit. De jongeren werken samen met een professionele kok. "Ik denk dat het handig zou zijn als jongeren meer van dit soort plekken hebben waar ze kunnen instromen", zegt Clemens Post, manager van De Pits.
Problemen
De 27-jarige Elroy kwam ook in de problemen omdat de gemeente hem in eerste instantie wegstuurde zonder uitkering en begeleiding. Inmiddels gaat het beter met hem. Maar Elroy ziet om zich heen veel jongeren die in de problemen komen. "Ik heb bij vrienden gezien dat ze geen verblijf meer hebben. In een paar weken kan er veel gebeuren. Als je geen huis hebt, kun je niks. Uiteindelijk beland je in veel ergere problemen. Dat vind ik wel jammer dat dat zo moet in Nederland."