Matisse, het terracotta leger en de Late Rembrandt. Nederlandse musea organiseren regelmatige grote publiekstrekkers waarvoor dure kunstwerken naar Nederland worden gehaald.
Goed voor de bezoekersaantallen, maar voor musea een grote kostenpost door de torenhoge verzekeringspremies. Het Rijk komt musea daarin tegemoet, via de zogenaamde indemniteitsregel. Maar volgens musea is die regeling onvoldoende.
Nieuwsuur sprak met meerdere museumdirecteuren over het tekortschieten van de indemniteitsregel.
Risico
Alle Nederlandse musea kunnen een aanvraag doen voor indemniteit. Als die wordt gehonoreerd, neemt de Nederlandse staat dertig procent van het risico voor kostbare bruikleen op zich. "Door deze regeling is het voor musea makkelijker om kostbare stukken in een tentoonstelling op te nemen", vertelt Remco Laverman van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Hij heeft dagelijks te maken met de aanvragen van musea. "Omdat de Nederlandse staat het eerste risico neemt, kan de verzekeringspremie voor het museum lager uitvallen. Bij kleinere exposities scheelt het enkele duizenden euro's, maar bij grote tentoonstellingen kan het premievoordeel in de tonnen lopen."
Munch: Van Gogh
De regeling geldt volgens het principe wie het eerst komt, wie het eerst maalt. "Als een ander museum voor een tentoonstelling in dezelfde periode eerder is, dan kan het zijn dat de pot van 300 miljoen leeg is."
Laverman vertelt dat er vanaf 10 september nog maar een miljoen beschikbaar is. "Dat komt omdat er voor 299 miljoen euro indemniteit is verleend aan het Van Gogh Museum voor de expositie Munch: Van Gogh. Op de site van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is de besteding van het budget te zien.
Bij kleinere exposities scheelt het enkele duizenden euro's, maar bij grote tentoonstellingen kan het premievoordeel in de tonnen lopen.
Als het zo doorgaat dan hebben wij een nadeel ten opzichte van musea in het buitenland.
De Rijksdienst kan vaak maar twee derde van alle aanvragen honoreren. Een van de redenen is dat er steeds meer en grotere exposities tegelijk zijn. Directeur Emilie Gordenker van het Mauritshuis vindt dat de regeling niet in de pas loopt met het ambitieniveau van de Nederlandse musea.
"Als het zo doorgaat dan hebben wij een nadeel ten opzichte van musea in het buitenland. In Engeland is bijvoorbeeld een onbeperkte indemniteitsregeling. Daarmee zouden we Nederlandse musea beter op de kaart kunnen zetten. De economische waarde van een succesvolle tentoonstelling is niet alleen voor het imago van je land maar ook voor de economie."
Wat je wilt als museum, is de bezoeker het mooiste van het mooiste laten zien.
Cathelijne Broers, directeur van de Hermitage en de Nieuwe Kerk in Amsterdam, is het daarmee eens. "Wat je wilt als museum is de bezoeker het mooiste van het mooiste laten zien. Wij zijn nu bezig met een grote tentoonstelling over Spaanse kunst. We halen daarvoor schilderijen van de grote Spaanse namen naar Nederland: Velasquez, Morillo en Picasso."
Maar op de veilingmarkt is er momenteel veel vraag naar Picasso, waardoor de verzekeringspremie, die al hoog is, stijgt. "We hebben geprobeerd een beroep te doen op de indemniteitsregeling, maar helaas waren we net te laat en grepen we mis", vertelt Broers.
Dat betekent dat de Hermitage de tentoonstelling zelf moet financieren. Extra geld moet dan binnenkomen via bijvoorbeeld sponsoren of kaartverkoop.
Schotse kunstenaars
Net als de Hermitage greep ook het Drents Museum mis voor een tentoonstelling voor dit najaar. "Voor onze najaarstentoonstelling over Schotse kunstenaars rond 1900 werd de indemniteitsaanvraag afgewezen. Een ander museum was ons voor", vertelt directeur Annabelle Birnie.
"Dat betekent dat we binnen ons budget minder ruimte hebben voor bijvoorbeeld communicatie. Terwijl dat nu juist belangrijk is om bezoekers en inkomsten binnen te halen."