Intimidatie, bedreigingen en via stromannen vergunningen regelen voor een louche horecagelegenheid. Bijna 1 op de 5 burgemeesters zegt dat criminelen momenteel het gezag in hun gemeente ondermijnen. Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur onder alle Nederlandse burgemeesters.
"Het is een te hoog cijfer om te veronachtzamen", zegt Bernt Schneiders, voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters. Hij wil precies weten waar de burgemeesters nu mee te maken hebben. Schneiders vindt dat minister Plasterk van Binnenlandse Zaken zo snel mogelijk met deze burgemeesters om de tafel moet gaan zitten.
Elke ondermijnende invloed, die van criminele organisaties uitgaat in onze rechtsstaat, in onze belangrijke instituties, moet worden bestreden.
Ook het Openbaar Ministerie ziet dat criminelen de laatste jaren zich steeds nadrukkelijker in de bovenwereld tonen waarbij ze bijvoorbeeld cafés overnemen om geld wit te wassen, of via via een vergunning voor een bedrijf regelen, waar dan wiet wordt geteeld.
Maar een precies beeld hebben ze niet. "Het is een probleem waarbij niemand precies kan zeggen hoe groot het is. Maar wat ik wel weet is dat het tegen moet worden gegaan. Elke ondermijnende invloed, die van criminele organisaties uitgaat in onze rechtsstaat, in onze belangrijke instituties, moet worden bestreden", zegt procureur-generaal van het Openbaar Ministerie Gerrit van der Burg. "Daarom nemen we dit signaal uitermate serieus."
Drugscriminelen
Burgemeester Sjraar Cox van Sittard-Geleen is ervan overtuigd dat dit aantal hoog is en de aankomende periode niet zal afnemen. "Dat komt omdat er lieden in onze wereld rondlopen die denken dat zij de macht moeten hebben terwijl dit eigenlijk behoort bij de burgemeester."
Nieuwsuur voerde het onderzoek uit samen met het Genootschap van Burgemeesters. Meer dan de helft van alle burgemeesters reageerde, 211 in totaal. Uit het onderzoek blijkt dat het vooral drugscriminelen, motorclubs en woonwagenbewoners zijn die zich steeds minder van de regels aantrekken.
Maar dan zeggen ze: 'We weten waar je woont'. Daar schrik je wel even van.
"Besluiten moeten op de juiste gronden genomen worden. En we kunnen niet hebben dat mensen met criminele belangen of doelen de besluitvorming beïnvloeden", zegt Schneiders. Want criminelen proberen ook via intimidatie of het bedreigen van burgemeesters hun zin te krijgen.
Zo merkte ook burgemeester Toon van Asseldonk van de gemeente Overbetuwe. Motorclub Satudarah nam geleidelijk een Moluks cultureel centrum over om daar hun clubhuis van te maken. Daar ging Van Asseldonk voor liggen. "Maar dan zeggen ze; 'We weten waar je woont'. Daar schrik je wel even van. De politie heeft als gevolg daarvan m’n huis extra in de gaten gehouden."
Uit het onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat bijna de helft van de burgemeesters, dit of het afgelopen jaar, te maken heeft gehad met agressie of geweld. Vaak door boze bewoners maar ook door criminele bendes.
Ondermijning
Door de grote aanwezigheid van illegale hennepkwekerijen in Noord-Brabant wordt gedacht dat het ondermijnen van het gezag vooral een Brabants probleem is. Maar uit het onderzoek blijkt dat burgemeesters uit het hele land zien hoe criminelen proberen de baas te worden.
In 34 gemeenten stellen de burgemeesters dat er sprake is van ondermijning van het gezag. Daarvan komen er weliswaar tien uit Noord-Brabant, maar ook in onder meer Noord-Holland (vijf) en Gelderland (vier) is er volgens de burgemeesters sprake van ondermijning.
"Ik was er verrast over dat het met enige regelmaat opduikt", zegt burgemeester Van Asseldonk van Overbetuwe. "Ik woon al lang in deze gemeente ook voordat ik burgemeester werd, en ik had daar niet zo’n weet van. En dan blijkt er toch meer te gebeuren dan je in de gaten hebt."
Minder bang
Burgemeester Schneiders sluit niet uit dat de criminele belangen veel groter zijn geworden. "De criminelen laten zich minder makkelijk door het gezag tegenhouden en kijken hoe ver ze kunnen komen. Bovendien hebben ze zo veel macht in financiële zin, of misschien ook wel in gewelddadige zin, dat ze kijken hoever ze het bevoegd gezag kunnen uitdagen. Of ze kijken in hoeverre ze het gezag meekrijgen in het nemen van - de crimineel welgevallige - beslissingen."