Een nieuwe Duitse speelfilm behandelt een nog nauwelijks bekend deel van de Duitse geschiedenis uit de jaren vijftig en zestig. In de film Im Labyrinth des Schweigens staan de zogenaamde Auschwitzprocessen centraal.
Hoewel niet alle schuldigen werden veroordeeld en er niet altijd even zware straffen konden worden uitgedeeld, bepaalden deze processen voor eens en voor altijd de manier waarop er in Duitsland met de zwartste bladzijde uit de Europese geschiedenis wordt omgegaan. Dankzij dit proces is het schuldgevoel over de jodenvervolging niet meer uit Duitsland weg te denken.
In Nieuwsuur vertellen regisseur Giulio Riccarelli, hoofdrolspeler Alexander Fehling en oud-officier van justitie Gerhard Wiese over de betekenis van de film en de Auschwitzprocessen uit de jaren zestig.
Laatste dader
In Duitsland zijn tegenwoordig de schuldgevoelens over Duitse oorlogsmisdaden en de holocaust vast in het collectief bewustzijn verankerd. De verwerking van de Duitse schuld lijkt niet meer weg te denken uit het moderne Duitsland.
Dat blijkt ook weer uit de aandacht die het proces tegen de 93-jarige Oskar Gröning, de zogeheten boekhouder van Auschwitz, vorige week kreeg. Hij is vermoedelijk een van de laatste daders die voor zijn werk in het vernietigingskamp van Auschwitz terecht moet staan. Maar hij was zeker niet de eerste.
Gezwegen
Het sterk ontwikkelde Duitse schuldgevoel was geen vanzelfsprekendheid na 1945. Bondskanselier Konrad Adenauer benadrukte steeds dat de Duitsers vooral vooruit moesten kijken.
Het zogeheten Wirtschaftswunder liep op volle toeren en over de oorlogsjaren werd vooral gezwegen toen procureur-generaal Fritz Bauer, gesteund door de toenmalige minister van justitie, in de jaren vijftig besloot met zijn team de zogeheten Auschwitz-processen te starten.
Met hulp van de Amerikanen, die de nazi-dossiers hadden veilig gesteld, kon het Openbaar Ministerie in Frankfurt in drie opeenvolgende processen ruim twintig van de achtduizend SS'ers die zich schuldig hadden gemaakt aan misdaden tegen de mensheid, voor de rechter brengen.
Publieke debat
Hoewel het aantal gering was en de strafmaat voor de overlevenden deels onbevredigend, kregen de processen zoveel aandacht dat het Openbaar Ministerie jaren later een veel groter succes kon boeken: de misdaden in Auschwitz waren niet meer uit het Duitse publieke debat weg te denken.
De speelfilm Im Labyrinth des Schweigens die vanaf 30 april in de Nederlandse bioscopen is te zien, is een van de eerste Duitse speelfilms over deze historisch waardevolle tijd uit de Duitse naoorlogse geschiedenis.