Onmogelijke keuzes voor de zelfrijdende auto

• Jelmer Jansma

De zelfrijdende auto komt er aan. Sinds dit jaar zijn de Nederlandse wegen opengesteld voor proeven met deze nieuwe techniek.

Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu ziet voor Nederland een belangrijke rol in de ontwikkeling van de zelfrijdende auto. Ze paste begin dit jaar de wet aan om het makkelijker te maken voor bedrijven en wetenschappers om proeven te doen en ze probeert autofabrikanten naar ons land te halen om te testen.

"Een van de redenen is dat we een belangrijke industrie hebben: NXP maakt heel veel chips voor dit soort auto’s en kijk naar bedrijven als Tomtom. Het is interessant voor ons om aan de voorkant mee te praten en om de auto-industrie mee te krijgen," zegt de minister.

Nieuwsuur rijdt mee in een autonome BMW.

Over vijf jaar

Voor veel mensen zal het wennen zijn: met een druk op een knop de controle van de auto overgeven aan een computer, die zelf rijdt, van baan wisselt en remt, zodat de bestuurder een boek kan lezen of een email schrijven.

Te allen tijde moet de bestuurder het stuur zelf weer kunnen overpakken, dus een stuur en pedalen blijven onderdeel van de auto. Dat is anders dan bij de Google-car, die geen stuur en pedalen meer heeft.

Als het aan de auto-industrie ligt, komen de eerste zelfrijdende auto’s over ongeveer vijf jaar op de markt. Merken als Daimler (Mercedes), Tesla, BMW, Volvo, maar ook zoekgigant Google steken miljarden in onderzoek, want er zijn nog veel obstakels te overwinnen voordat deze 'cruise-control plus' het stuur overneemt.

BMW

Bij BMW in München wordt volop getest op de openbare weg. Onder de juiste omstandigheden, bij goed weer en weinig verkeer, kan hun prototype volledig zelfstandig rijden. Maar er moet ten alle tijde een bestuurder zijn om in te grijpen als de auto het even niet meer zelf kan.

Ingenieur Michael Aeberhard van BMW: "Er zijn nog teveel situaties waarbij de auto een limiet bereikt en we moeten bijsturen. De auto moet extreem betrouwbaar zijn als de bestuurder echt iets anders doet tijdens de rit."

Wetenschap

Ook de Nederlandse wetenschap is betrokken bij de ontwikkeling. In het samenwerkingsproject DAVI doen onder andere de TU Delft en TU Eindhoven onderzoek naar de interactie tussen de mens en de zelfrijdende auto.

Projectleider Riender Happee: "Het belangrijkste is om te onderzoeken hoe de mens omgaat met kritische scenario's, waarbij je gewaarschuwd wordt dat je de controle weer moet overnemen. Handen op het stuur leggen kost vier seconden, maar het duurt wat langer om echt controle te hebben. Dat betekent dat de auto echt heel betrouwbaar moet zijn."

Dilemma’s

Net als een gewone bestuurder moet de computer van de zelfrijdende auto in een noodsituatie in een fractie van een seconde de juiste beslissing nemen. Maar wat is de juiste beslissing: uitwijken voor een overstekend kind en frontaal op een tegenligger botsen of doorrijden en het kind raken?

Onderzoeksleider Werner Huber van BMW: "Die vraag kan BMW niet alleen beantwoorden. Het is een maatschappelijk vraagstuk. We werken samen met andere fabrikanten en juristen om de antwoorden te vinden."

Aansprakelijkheid

Ook wat betreft aansprakelijkheid is nog veel onduidelijk. Zo lang de bestuurder nog zelf kan ingrijpen, is hij aansprakelijk, tenzij er een aperte ontwerpfout in de auto zit, zegt Riender Happee van DAVI.

Maar Google onderzoekt ook de mogelijkheid om het stuur helemaal weg te laten. Minister Schultz weet nog niet hoe de regels daarvoor moeten worden aangepast: "Op het moment dat er geen bestuurder is, en dan gaat het om definities, dan zul je andere juridische oplossingen moeten bedenken."