Op 18 maart stemt Nederland niet alleen voor de Provinciale Staten, maar ook voor de waterschappen. Onderzoeksjournalist Theo Dersjant volgde een waterschap een jaar lang en schreef daar een boek over. Hij kwam tot de conclusie dat het beter is om je stempas voor de waterschappen thuis te laten.
Nederland maakt de waterschappen ten onrechte politiek, meent Dersjant. Het zou beter zijn om de waterschappen te laten besturen door vakmensen en de verkiezingen af te schaffen.
Nieuwsuur spreekt naast Dersjant ook met boer Jan Bikker, die al meer dan 40 jaar in het waterschapsbestuur zit, en met leden van ‘Water Natuurlijk’, de grootste politieke beweging binnen de waterschappen.
Iedere vier jaar stemt Nederland voor de waterschappen en iedere vier jaar laait de discussie weer op: wat moet Nederland met de waterschappen en hoe moeten ze worden georganiseerd?
Toch weer verkiezingen
De vorige waterschapsverkiezingen waren in 2008. In 2012 stonden opnieuw verkiezingen gepland, maar die werden uitgesteld tot november 2014, want het voornemen was om het waterschapsbestuur voortaan indirect te laten kiezen door de gemeenteraad. Maar toen het kabinet viel, maakte dit idee plaats voor een nieuw plan: de waterschappen zouden opgaan in vijf grote superprovincies.
Ook dat plan werd weer ingetrokken. Besloten werd om de waterschapsverkiezingen door te laten gaan, maar ze te laten samenvallen met de verkiezingen voor Provinciale Staten, in maart 2015. De hoop is dat de opkomst zo groter zal zijn. In 2008 kwam slechts 24 procent van de kiezers op.
Dijken en grondwater
De waterschappen in Nederland kennen een traditie van zeven eeuwen. Ze gaan niet over het drinkwater, zoals wel eens wordt gedacht. De waterschappen hebben drie taken: ze zorgen voor de veiligheid van de dijken, de kwaliteit van het grondwater en het juiste waterpeil. Een te hoge stand is niet goed voor het boerenland, maar van te laag water kan de natuur niet profiteren.
In Nederland betalen we allemaal waterschapsbelasting. En volgens het motto 'wie betaalt, bepaalt' hebben burgers de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op het bestuur van het waterschap. Daarom zijn er op 18 maart waterschapsverkiezingen.
Boeren en buitenlui
Toch wordt het bestuur van de waterschappen niet helemaal democratisch gekozen. Ongeveer eenderde van de zetels in de waterschappen is gereserveerd voor bepaalde belangengroepen: boeren, bedrijven en particulieren die natuurterreinen in hun bezit hebben. De zetels voor deze groepen liggen vast en zijn niet verkiesbaar.
Het idee hierachter is dat boeren en bedrijven enerzijds veel kennis hebben over een goede werking van de waterschappen en aan de andere kant een groter belang hebben bij het goed functioneren ervan. Daarom zijn zij van oudsher verzekerd van een plaats in het waterschapsbestuur.
Geen oppositie
In Nederland zijn 24 waterschappen. Theo Dersjant volgde het waterschap Rivierenland. Hij bezocht de openbare vergaderingen en sprak met de bestuurders. Een aantal zaken viel hem op. Ten eerste stelde hij vast dat de kandidaten van de waterschappen voornamelijk oudere, blanke mannen zijn. De invloed van de boeren in de waterschappen is groot, zegt hij. In bijna alle fracties is wel een boer of boerenzoon te vinden.
Ook merkte hij dat waterschapsbestuurders het eigenlijk meestal met elkaar eens zijn. "Er is nauwelijks debat, conflict of oppositie. Het polderen zit de waterschappen in het bloed. Bovendien wil iedereen hetzelfde: veilige dijken en schoon grondwater. Daar hoef je niet over te discussiëren."
Toegevoegde waarde
Dersjant ziet tenslotte dat de kandidaten voor de waterschappen nauwelijks bekend zijn en vraagt zich af of democratie en waterschappen wel samengaan. "Ik ben erg voor de waterschappen, vooral omdat er heel veel kennis zit. Maar ik heb na een jaar vastgesteld dat de besturen eigenlijk geen enkele toegevoegde waarde hebben. De beste manier voor mij om de discussie te stimuleren over de toekomst van de waterschappen is als de opkomst zo laag mogelijk wordt. En daar ga ik voor zorgen op de 18e." Dersjant zal zijn stembiljet voor de waterschappen thuislaten op 18 maart.