De provinciale opcenten zijn de afgelopen vier jaar het meest gestegen in de provincies met veel eigen vermogen. Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur. De opcenten, die gekoppeld zijn aan de motorrijtuigenbelasting, leverden de provincies in 2014 1,5 miljard euro op. Deskundigen en provinciale politici pleiten voor het afschaffen van deze "onzichtbare" belasting.
In 2015 int de Belastingdienst in totaal bijna 5,5 miljard euro aan motorrijtuigenbelasting. Het grootste deel is bestemd voor het Rijk. Maar een bepaald percentage, dit jaar goed voor zo’n 1,5 miljard euro, gaat naar de provincies. De provinciale opcenten zijn hiermee de enige vorm van belasting die een provincie kan heffen.
'Ideaal voor provinciale bestuurders'
De Rijksoverheid stelt elk jaar het maximumniveau van de provinciale opcenten vast. De provincies mogen, binnen dit maximum, zelf de hoogte van het tarief voor de opcenten bepalen. In de loop der jaren zijn er grote verschillen tussen de provincies ontstaan. Ook tijdens de afgelopen bestuursperiode zijn de verschillen groter geworden.
De provincie Friesland liet het tarief in vier jaar stijgen met 9.2 punten, Gelderland met 5.5 punt. Drenthe deed dat met 5.2 punt en Groningen met 4.6. Volgens hoogleraar Maarten Allers, gespecialiseerd in de economie van decentrale overheden, zijn de opcenten een ideale belasting voor provinciale politici. “Het is een onzichtbare belasting, dus bijna niemand weet wat hij aan de provincie betaalt. Voor provinciale bestuurders ideaal, want ze kunnen de tarieven rustig elk jaar een beetje verhogen, zonder dat iemand dat in de gaten heeft."
Groot eigen vermogen
Juist in de provincies waar de provinciale opcenten in de afgelopen bestuursperiode het meest gestegen zijn, zoals Gelderland, Friesland en Groningen, is het eigen vermogen, vanwege de verkoop van hun belangen in energiebedrijven, het grootst. Zo had Gelderland eind 2013 per inwoner nog 2500 euro op de plank liggen, in totaal zo’n 5 miljard euro. Friesland heeft een eigen vermogen van 1,5 miljard euro, bijna 2400 euro per inwoner en Groningen heeft een eigen vermogen van 1600 per inwoner, in totaal bijna 1 miljard euro.
Hoogleraar Allers vindt het merkwaardig dat provincies met zoveel eigen vermogen toch de belastingen verhogen. “Je zou die belasting beter kunnen teruggeven aan de burgers, als je zulke grote reserves hebt."
Limburg is de enige provincie die het tarief voor de opcenten de afgelopen vier jaar heeft verlaagd, met 0.4 punt. Een bewuste, politieke keuze, zegt VVD-gedeputeerde Erik Koppe. “We willen als provincie een goed vestigingsklimaat hebben, en daar horen lage belastingen bij.”
'Opcenten hebben langste tijd gehad'
De gedeputeerden van Limburg, Groningen en Gelderland pleiten unaniem voor het afschaffen van het huidige systeem van de provinciale opcenten. "Wat mij betreft hebben die opcenten hun langste tijd gehad. Het is een algemene, onduidelijke belastingmaatregel. Het is ook moeilijk uit te leggen dat dezelfde auto in de ene provincie meer aan belasting kost, dan in de andere”, zegt de Limburgse gedeputeerde Koppe.
Ook PvdA-gedeputeerde William Moorlag uit Groningen pleit voor een nieuw systeem. "Ik ben voorstander van een veel duidelijker belasting. Waarbij de volksvertegenwoordiging een afweging moet kunnen maken tussen lasten en baten. En waarbij de politici zich moeten verantwoorden ten opzichte van de burgers."