'Geen gamechanger in eerste debat, wel clash op links'
Het debat is afgelopen
Politiek verslaggever Ron Fresen vond het een rustig eerste debat. Hij zag geen echte gamechanger, wel een stevige clash op links door de uitgestoken hand van Klaver. Hij gaat ervan uit dat de deelnemende lijsttrekkers het radiodebat als een generale repetitie voor de nog komende televisiedebatten zien.
Rutte mikt op D66 en CDA, Asscher op GroenLinks
De slotvraag luidde wie met wie wil samenwerken: Rutte ziet het liefst een kabinet met D66 en CDA. Asscher wil in elk geval met GroenLinks in zee, net als Roemer. Klaver ziet de SP als ideale coalitiepartner en dat geldt ook voor Krol. Buma en Pechtold sluiten niemand uit. Pechtold denkt aan een coalitie met vier of vijf partijen. Segers wil met de SGP en het CDA regeren en ook Van der Staaij is voor een christelijke coalitie.
Wel of niet vasthouden aan de NAVO-norm?
In het debat ging het uitgebreid over de Defensiebegroting. Kijk hier een fragment terug:
Pensioen betalen met 'wiettaks'?
Henk Krol wil AOW-leeftijd dus weer verlagen naar 65 jaar. In het debat blijven Asscher en Klaver vraagtekens houden bij zijn berekeningen. Een deel van het geld, zo'n 700 miljoen, wil Krol binnenhalen via een accijns op soft-drugs. Klaver denkt niet dat dit haalbaar is.
Klaver tegen Krol: ik was van de week echt boos op u
Het gaat over de doorrekening van 50Plus over het verlagen van de AOW-leeftijd. Klaver zegt dat hij deze week echt boos was op Krol, omdat hij het wantrouwen in de politiek heeft aangewakkerd. Krol vindt het heel van Asscher dat hij die vraagt over welke doorrekening het gaat, over die van ene of van de andere dag. Krol geeft toe dat hij er dinsdag in eerste instantie naast zat. Maar hij houdt vol dat de AOW-leeftijd omlaag moet en dat dit betaalbaar is.
Klaver reikt Asscher de hand
Klaver vraagt aan Asscher of hij wil beloven dat hij niet meer met de VVD wil samenwerken in een kabinet, ook als de VVD de grootste wordt. Asscher zegt dat hij absoluut voor een zo progressief mogelijk kabinet is. Maar hij neemt de letterlijk over de tafel uitgestoken hand van Klaver niet aan. Hij vindt het noemen van breekpunten en het uitsluiten van partijen een politiek trucje. Hij noemt Klaver ook "een tikkeltje arrogant". Na het debatje schudt Asscher Klaver alsnog de hand.
Ook volgende kabinet moet 'bruggen slaan'
Bruggen slaan, het motto van het kabinet-Rutte-Asscher, moet volgens Klaver alsnog worden uitgevoerd. Hij wijst erop dat mensen vinden dat ze nu in de armen van populisten worden gejaagd. Hij denkt dat dit alleen kan veranderen als er een progressief kabinet komt. Volgens Asscher zijn er inderdaad veel tegenstellingen op dit moment: tussen autochtoon en allochtoon en tussen ouderen en jongeren. Ook hij vindt dat de politiek moet zorgen dat mensen zich weer thuisvoelen.
Even weinig meningsverschillen
Het valt luisteraars op dat de Asscher, Klaver en Krol het wel erg vaak eens zijn deze ronde.
'Ah, daar zijn de doorrekeningen van 50Plus'
Lijsttrekker Asscher van de PvdA houdt een pleidooi voor het punt waar hij zich als minister van Sociale Zaken ook druk heeft gemaakt: verdringing op de arbeidsmarkt. bijvoorbeeld door Oost-Europese werknemers. 50Plus-lijsttrekker Krol is het ermee eens. Hij ziet vooral verdringing van ouderen. Hij haalt een papier uit zijn binnenzak, waarop Asscher grapt: "Ah, daar zijn de doorrekeningen van 50Plus." Maar het zijn cijfers van Asschers ministerie. Ook Klaver wil iets doen aan de arbeidsmigratie. Maar hij vindt het vooral erg dat bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs worden onderbetaald.
Knipoog
Tijdens het debat wordt scherp gediscussieerd, maar er is ook nog ruimte voor humor af en toe.
Waardig oud worden leidt tot veel discussie
CU-leider Segers vertelt over zijn campagne voor waardig ouder worden. D66-leider Pechtold zegt dat iedereen het daarmee eens kan zijn, maar dat er ook aandacht moet blijven voor mensen die hun leven voltooid vinden en die hulp vragen om er een einde aan te maken. Buma van het CDA zegt dat er al een goede euthanasiewetgeving is in Nederland en dat je moet oppassen om die nog verder uit te breiden. Pechtold: mensen vergeten wel eens dat je naast waardig oud worden ook waardig moet kunnen sterven. Het discussiepunt weegt heel zwaar voor alledrie partijen aan de tafel.
'Kroemer' was voorbereid
De verspreking van SGP-leider Kees van der Staaij was geen slip of the tongue. Althans, niet in het debat. Van der Staaij versprak zich tijdens de voorbereiding, noemde Roemer per ongeluk Kroemer, en zei toen: "die houden we erin".
Buma; vijf voor twaalf voor Europa
Volgens Buma haken de kiezers van het CDA af, omdat die partij minder Europa wil, maar in het Europees Parlement altijd met D66 meestemt. Buma zei dat het 5 voor 12 is voor Europa en dat we terugmoeten naar het Europa zoals het ooit bedoeld was.
Probleem met 'Marokkaanse jongeren die vrouwen lastigvallen', vindt Buma
Pechtold vraagt zich af of Buma eigenlijk vooral een maatschappelijke dienstplicht wil voor Marokkaans-Nederlandse jongeren. Buma zegt dat er inderdaad een groot probleem is met Marokkaanse jongeren "die vrouwen in steden lastigvallen". "Die kunnen wel wat heropvoeding gebruiken. Maar hij vindt dat ook Roderik in Wassenaar maatschappelijke dienstplicht moet doen.
Waar of niet waar?
Het debat is nog in volle gang. Feiten en meningen vliegen je om de oren.
NRC probeert live te duiden welke beweringen kloppen, en welke opmerkingen minder juist zijn. Bijvoorbeeld de opmerking van SP-leider Roemer: "Wij investeren het meest in de binnenlandse veiligheidsketen". Waar, aldus NRC in het factcheckblog van de krant.
Moet de dienstplicht terugkomen?
Moet er weer dienstplicht komen? Wat CDA-leider Buma betreft wel. Maar dan een maatschappelijke dienstplicht. Dat betekent dat Iedere jongere, "of die nou Roderik of Achmed heet" een aantal maanden iets voor een ander moet doen. Pechtold vindt dat een slecht idee. "Dan zeg je toch tegen politieagenten en leraren enzo, dat ze hun werk niet goed doen." Hij zegt dat we niet moeten doen alsof alle jongeren niet deugen.
Kroemer trending
Een grappige verspreking van SGP-leider Van der Staaij. In het debat wil hij Roemer aanspreken, maar hij verhaspelt diens naam met die van Henk Krol, en noemt hem Kroemer. Er wordt veel over getwitterd en 'Kroemer' is meteen trending op Twitter in Nederland.
Over Kroemer gesproken, hoe zou hij er eigenlijk uitzien? Zoiets?
Tweede ronde met Pechtold, Segers en Buma
Begint na het NOS Journaal op de radio
Ook Kamerleden mengen zich online in het debat
Wel of niet vasthouden aan de NAVO-norm?
"De krijgsmacht staat er bar en boos voor", zegt Van der Staaij. Volgens hem moeten militairen hun schoenen via Marktplaats kopen. Ook Rutte vindt dat er geld naar de krijgsmacht moet, maar hij zegt dat de 2 procent van de Nederlandse begroting die naar de NAVO moet voor hem niet heilig is. Volgens Van der Staaij voldoet Nederland in 2075 aan de NAVO-norm"als we het tempo van de VVD aanhouden". "Dan is de heer Rutte 108." Hij zegt ook nog dat als iedereen zo goedmoedig was als Roemer, Nederland helemaal geen leger meer nodig had.
VVD en SP bakkeleien over werk op Twitter
In het debat discussieerden SP en VVD flink over werkloosheid en het creëren van banen. Ze zijn er tijdens het debat niet uitgekomen, en op Twitter gaat de discussie nog even door.
Is radio nog wel anders dan televisie?
'De wereld staat niet stil'
Roemer ontkent dat zijn partij een last vooruitschuift door de AOW-leeftijd te verlagen. "De wereld staat niet stil", zegt hij. "Nee, de wereld staat niet stil", zegt Van der Staaij. "Dus moet de AOW-leeftijd ook niet stilstaan."
SP: terugbrengen AOW-leeftijd omlaag is wel betaalbaar
De SP hamert erop dat de AOW-leeftijd terug moet naar 65. Rutte en Van der Staaij zeggen dat dit te duur is. Volgens Rutte vertelt Roemer niet het eerlijke verhaal. Roemer zegt dat nooit wordt doorgerekend dat er allemaal vrijwilligers werken in de zorg en bij sportclubs. Als je die moet vervangen door betaalde krachten, word je pas op kosten gejaagd, zegt Roemer.
Van der Staaij: SP heeft te weinig oog voor ondernemers
Volgens Roemer heeft het kabinet 365.000 banen vernietigd. Hij zegt dat de SP juist extra banen schept, bijvoorbeeld in de zorg en bij de politie. Rutte blijft erbij dat dit niet zo is. Van der Staaij zegt dat het klopt dat de SP banen bij de overheid schept, maar dat de partij te weinig oog heeft voor ondernemers.
Er zijn duizenden banen vernietigd, maar door wie?
De SP vernietigt duizenden banen, zegt VVD-lijsttrekker Rutte. Volgens SP-lijsttrekker Roemer is het juist het kabinet dat de afgelopen jaren banen heeft vernietigd. Van der Staaij van de SGP gelooft dat niet. Maar hij wijst wel op een voor hem heel belangrijk punt: dat het kabinet het verschil tussen een- en tweeverdieners heeft vergroot. Hij vreest dat mensen die ervoor kiezen om thuis te blijven om voor het gezin te zorgen, door belastingmaatregelen de arbeidsmarkt op gedwongen worden. Rutte zegt dat hij ook vindt dat er op deze groep gelet moet worden.
Ook via Facebook te volgen
Het debat begint zo
Om 16.30 uur begint het eerste grote, landelijke lijsttrekkersdebat. Op NOS Radio 1 gaan Mark Rutte (VVD), Emile Roemer (SP) en Kees van der Staaij (SGP) met elkaar in debat. Vervolgens is het de beurt van Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie). In de derde ronde nemen Lodewijk Asscher (PvdA), Jesse Klaver (GroenLinks) en Henk Krol (50Plus) het tegen elkaar op. Debatleiders zijn Lara Rense en Joost Vullings.
Het debat is te volgen op Radio 1, NPO Politiek en op de NOS-Facebookpagina.