Tweede Kamer debatteert: wat moet er gebeuren met uitslag referendum?
Het debat is afgelopen
Premier Rutte en minister Koenders moeten nu aan de slag. Volgende week dus de stemming over de moties.
Nog een partij van het nee-kamp meldt zich af
Alleen PVV en Bontes/Van Klaveren voor motie van wantrouwen
Voor de motie van wantrouwen van de PVV hebben alleen de PVV zelf en de groep Bontes/Van Klaveren gestemd.
Er wordt zo gestemd over de motie van wantrouwen van de PVV
Het is gebruikelijk om over moties van wantrouwen meteen na het debat te stemmen, want het kabinet of een minister moeten meteen te horen krijgen of er nog voldoende vertrouwen is van de Tweede Kamer of niet. Over de andere moties wordt volgende week gestemd. De motie van wantrouwen van de PVV haalt volgens verwachting overigens geen meerderheid.
Rutte: er is ongemak en bezorgdheid in Brussel
Er is ongemak en bezorgdheid in Brussel over de effecten die openlijke gesprekken over de uitslag van het Nederlandse referendum kunnen hebben op het Brexit-referendum in Groot Brittannië, zegt premier Rutte. Daarom verwacht hij niet dat hij voor 23 juni, de datum van het Brexit-referendum, al iets kan zeggen over zijn eventuele onderhandelingsresultaten in Brussel.
Rutte: we gaan per direct aan de slag
Premier Rutte zegt de PvdA toe dat het kabinet meteen gaat beginnen met de gesprekken met de andere EU-landen over wijzigingen in het associatieverdrag met Oekraïne.
Het debat is geschorst tot 23.30 uur
Daarna reageert premier Rutte op de ingediende moties.
Dit is nu de stand van zaken
NOS Teletekst
@Teletekst
Extra tijd voor 'referendum-gevolg' https://t.co/dG8MxCR2Bt
23:00
13 april 2016
Het kabinet krijgt van VVD en PvdA de tijd om de uitslag van het referendum in Europa te bespreken. Premier Rutte wil onderhandelen over aanpassingen van het associatieverdrag met Oekraïne, aanpassingen die de nee-stemmers volgens hem willen. Rutte heeft al toegezegd dat als dat niet lukt, het verdrag wat hem betreft niet wordt goedgekeurd door Nederland.
Rutte heeft toegezegd dat hij probeert voor de zomer hier duidelijkheid over te krijgen. Hij en minister Koenders zullen verschillende gelegenheden gebruiken om met hun Europese collega's te spreken. Een belangrijk moment is volgens Rutte een Europese Raad op 23 en 24 juni in Brussel. "Ik zal mijn best doen om voor de zomer met een resultaat te komen," zei Rutte.
Ook op 23 juni is het Brexit-referendum in Groot Brittannië.
PVV dient weer motie van wantrouwen tegen Rutte in
De PVV dient opnieuw een motie van wantrouwen tegen premier Rutte in en heeft ook de motie van de SP ondertekend, om de goedkeuring voor het associatieverdrag met Oekraïne onmiddellijk in te trekken.
Hele oppositie steunt motie SP voor intrekken goedkeuring
De motie van de SP om de goedkeuring voor het associatieverdrag met Oekraïne onmiddellijk in te trekken, is ondertekend en wordt dus gesteund door alle oppositiepartijen.
SP: kabinet blaast referendumwet op
SP-Kamerlid Van Bommel denkt dat het kabinet een besluit over het referendum wil uitstellen omdat Nederland nu voorzitter van de EU is, tot aan de zomer. Ook denkt Van Bommel dat het Brexit-referendum van Groot Brittannië in juni er iets mee te maken heeft, en dat het kabinet dat eerst wil afwachten. Hij vindt dat het kabinet met de derde tussenoplossing van Rutte, om te proberen het verdrag te wijzigen, de referendumwet opblaast.
Na de schorsing is dit opnieuw de volgorde van de sprekers
De spreektijd in minuten is in de tweede termijn, de tweede keer dat de Kamerleden aan het woord komen, wel korter.
Het debat wordt voor een kwartier geschorst
Het gaat om ongeveer 22.40 uur weer verder. De oppositiepartijen willen met elkaar overleggen voor zij aan het tweede termijn (de tweede keer dat zij een voor een mogen spreken) gaan beginnen.
Eén deelnemer nee-kamp meldt zich alvast af
De kaarten lijken geschud
Het kabinet vraagt om meer tijd en krijgt dat van coalitiepartijen VVD en PvdA, een meerderheid van de Tweede Kamer. In ieder geval tot de zomer. Minister Koenders gaat volgende week met zijn Europese collega's praten, Rutte spreekt zijn collega's op een Europese top eind juni.
Rutte zegt dat het referendum in Groot Brittannië over Brexit het nu vrijwel onmogelijk maakt om openlijk over het Nederlandse referendum te onderhandelen. "Maar ik doe mijn best om het voor de zomer te doen."
Rutte: geef ons de kans
Premier Rutte vraagt rechtstreeks aan de Kamer of de partijen hem en het kabinet de kans willen geven om die gesprekken met de andere EU-landen aan te gaan. "Laat ik het even heel persoonlijk maken en het rechtstreeks aan u vragen."
PvdD-leider Thieme: "Wat een gespin van de premier. Ik hoop dat niemand daar intrapt." Rutte reageert: "Ik weet dat mevrouw Thieme van Partij voor de Dieren is maar deze spin die ken ik niet."
Kabinet gaat praten met campagnevoerders
PVV-leider Wilders wordt er bijna wanhopig van zegt hij
PVV-leider Wilders is het duidelijk niet eens met de keuze van het kabinet. "Een entreeticket, hoe durft de heer Rutte dat woord in de mond te nemen. De kiezer heeft niet gestemd voor een entreeticket maar voor een exitticket. Ik word er bijna wanhopig van!" Rutte: "Dat is het laatste dat ik wil. Hoewel..."
SGP-leider Van der Staaij vraagt zich ook af of het nu wel zo verstandig is met hetzelfde verdrag door te gaan en te proberen het te wijzigen. Rutte blijft erbij dat dat de kans het grootst maakt dat er ook echt inhoudelijk iets gebeurt met het nee van de kiezers.
CDA-leider Buma: nee is nee anders is vertrouwen kiezer weg
Het CDA is het niet eens met het kabinet. Volgens hem, hoe vervelend hij het zelf ook vindt, heeft de kiezer duidelijk nee gezegd tegen het hele associatieverdrag met Oekraïne, en niet gestemd voor een paar wijzigingen. Buma is bang dat de kiezer het vertrouwen in de politiek verliest als het kabinet niet onmiddellijk de goedkeuringswet intrekt.
Premier Rutte zegt dat het een raadgevend referendum is en geen bindend referendum, waardoor het kabinet de ruimte heeft om te bepalen wat er met de nee-stem moet gebeuren.
Rutte: er zijn drie mogelijkheden, ik kies voor de derde
Er zijn drie mogelijkheden, zegt Rutte. Het kabinet kan de uitslag van het raadgevende referendum naast zich neerleggen, maar daar kiest het kabinet niet voor. De andere optie is nee=nee. "Maar dan staat Nederland volledig buiten spel, dus daar kiest het kabinet niet voor". De derde optie is volgens Rutte dat het kabinet iets doet met de nee-stemmen.
"Als we nu al de goedkeuringswet intrekken, dan zijn we onze entreeticket kwijt om nog te kunnen praten over inhoudelijke wijzigingen in het verdrag met Oekraïne", zegt premier Rutte. Hij belooft dat als die gesprekken met andere EU-landen op niets uitlopen, het kabinet dan niet zal overgaan tot ratificeren.
Rutte: we gaan het referendum goed evalueren
Premier Rutte zal binnenkort met een voorstel komen over hoe het referendum en de organisatie daarvan zal worden geëvalueerd. Hij zal daarbij rekening houden met de wensen van de Kamer, bijvoorbeeld dat het onafhankelijk moet.
Premier Rutte gaat zo aan de beantwoording van de vragen beginnen
Premier Rutte en minister Koenders staan al klaar in de grote zaal met de blauwe stoeltjes. Maar de Kamerleden zijn nog niet allemaal terug, dus het debat kan nog niet verder.
Bart Nijman niet tevreden met verloop debat
Bart Nijman van GeenPeil, naast Thierry Baudet een van de initiatiefnemers van het referendum, is niet echt tevreden over hoe het debat verloopt. VVD en PvdA geven het kabinet de tijd. Er lijkt geen meerderheid te zijn voor het onmiddellijk intrekken van de goedkeuring aan het associatieverdrag met Oekraïne.
De uitslag van het referendum krijgt nog steeds buitenlandse aandacht
Voetbal of politiek?
Het debat is geschorst tot 21.40 uur
Dan zullen premier Rutte en minister Koenders de vragen uit de Kamer beantwoorden en vertellen hoe zij met de uitslag van het Oekraïne-referendum willen omgaan.
Partij voor de Dieren wil goedkeuring verdrag meteen van tafel
PvdD-leider Thieme vindt dat de goedkeuring van het Oekraïne-verdrag onmiddellijk van tafel moet. " De bevolking heeft geen goedkeuring gegeven aan marginale wijzigingen. Nee, de bevolking heeft het verdrag afgewezen."
Thieme blikt terug op de campagne zegt dat het voor het eerst was dat de PvdD samen met de kippenboeren heeft gestreden tegen het verdrag en tegen Oekraïnse plofkippen. Op verzoek van D66-Kamerlid Verhoeven wil zij nog wel een keer herhalen dat zij, ondanks deze samenwerking met de kippenboeren, nog steeds tegen de bio-industrie is.
GroenLinks: we moeten met een schone lei beginnen
GroenLinks-Kamerlid Grashoff vindt dat eerst de goedkeuringswet voor het associatieverdrag met Oekraïne moet worden ingetrokken, voordat de politiek verder kan praten over de andere gevolgen van het referendum. "We moeten met een schone lei beginnen anders roept alles wat we bespreken wantrouwen op."
PVV-leider Wilders: de PvdA staat op een zeteltje of acht
Wilders vindt dat de PvdA heeft gelogen over wat er met de uitkomst van het referendum zou gebeuren en dat de partij daarom "op een zeteltje of acht" staat. Hij spoort de PvdA aan een ander standpunt in te nemen. "Ik neem aan dat u nog wel wat kiezers wilt overhouden". De mensen op de publieke tribune moesten hier om lachen waarna de Kamervoorzitter weer verzocht om terughoudende reacties, ook al vinden zij de grappen leuk.
PvdA: kabinet krijgt maximaal tot de zomer de tijd
De PvdA geeft het kabinet tot de zomer de tijd om te onderzoeken wat de gevolgen moeten zijn van de referendum-uitslag. De PvdA steunt het idee van het kabinet om de bezwaren van de nee-stemmers met de 27 andere EU-landen te bespreken. PvdA-Kamerlid Servaes: "Minister Koenders heeft volgende week al een afspraak met zijn Europese collega's, ik neem aan dat hij daar al een en ander gaat bespreken." De PvdA geeft het kabinet tot de zomer de tijd.
Afgelopen vrijdag zei premier Rutte ongeveer hetzelfde. Rutte zei dat het nog weken of maanden kan duren voor het kabinet een besluit neemt over de uitkomst van het referendum. Hij wil eerst, op een Europese top eind juni, met zijn collega's van de 27 andere Europese lidstaten overleggen.
D66 en CDA: PvdA moet hom of kuit geven
CDA en D66 vinden dat de PvdA zelf moet zeggen wat de partij wil met de uitslag van het referendum. D66-Kamerlid Verhoeven: "De PvdA heeft steeds gezegd we gaan de uitslag respecteren. Maar het is nu onduidelijk waar de PvdA staat." PvdA-Kamerlid Servaes geeft aan dat zijn partij het de moeite waard vindt om te proberen het associatieverdrag met Oekraïne te veranderen, op basis van de bezwaren van de nee-stemmers.
CDA-leider Buma wil weten wat de PvdA zelf vindt. "Moet het kabinet de goedkeuringswet intrekken of niet?" Servaes zegt dat hij zich houdt aan de wet. "En de wet zegt dat het kabinet met een voorstel moet komen." De PvdA wil voorlopig dus niet zeggen hoe snel en waarmee het kabinet in actie zou moeten komen, en of de goedkeuringswet onmiddellijk moet worden ingetrokken. Het kabinet krijgt nog even de tijd. "Maar niet te lang".
PvdA: er moet recht gedaan aan bezwaren nee-kamp
De PvdA vindt dat het kabinet de referendumuitslag niet naast zich neer kan leggen. "Dus gaat het om het wat, hoe en wanneer", zegt Kamerlid Servaes. De wet zegt 'zo spoedig mogelijk', maar Servaes heeft er wel begrip voor dat het kabinet even wil nadenken en de kwestie wil bespreken met andere EU-landen. Maar de PvdA wil wel weten wanneer het kabinet wat gaat doen.
50Plus: het is wel of niet goedkeuren van het verdrag
50Plus-leider Krol vindt dat het kabinet moet kiezen: wel of niet goedkeuren van het associatieverdrag met Oekraïne. "Er zit niets tussenin. Op welke wet baseert het kabinet zich als er wordt gezegd dat er tijd genomen moet worden?"
CDA wil goede evaluatie referendumwet en luisteren naar het 'nee'
Het CDA wil een goede evaluatie van de organisatie van het referendum en het toewijzen van subsidies door de referendumcommissie. Hij vindt het raar dat de referendumcommissie zichzelf gaat evalueren. "De Partij voor de Dieren heeft drie keer subsidie gekregen", verbaast Buma zich. PvdD-leider Thieme zegt dat zij inderdaad genoeg geld heeft gekregen waardoor zij een succesvolle nee-campagne heeft kunnen voeren.
Buma noemt het referendum "volksverlakkerij" omdat mensen zijn gaan stemmen over een ingewikkeld verdrag "dat al voor 70 procent in werking was getreden, en u wist dat." Hij vindt dat het kabinet evengoed moet luisteren naar het nee. Al verwacht hij dat de 27 andere EU-landen gewoon zonder Nederland doorgaan met het associatieverdrag met Oekraïne. "Zo gaat het gewoon, en ik wijs er maar vast op."
CDA: uitslag is slecht voor Nederland maar het is nou eenmaal zo
CDA-leider Buma zegt dat het slecht is voor onder meer de handelspositie van Nederland dat de uitslag van het referendum 'nee' is. Hij vindt het niet relevant waarom mensen tegen hebben gestemd. "We weten maar een ding, en dat is de uitslag." Maar hij vindt dat er een ongewenste situatie is ontstaan. "Vier miljoen echte Nederlanders gingen stemmen bij echte stembureaus, kosten 4 miljoen euro. Uitkomst: een groot vraagteken."
SGP: hoe doen we recht aan de uitslag?
SGP-leider Van der Staaij vindt dat de Kamer verantwoordelijk is voor het wegnemen van de zorgen bij nee-stemmers. De partij is er in principe voor om de goedkeuring voor het associatieverdrag in te trekken.
Groep Bontes/Van Klaveren wil referendum over Nexit
De Groep Bontes/Van Klaveren vindt het referendum een groot succes en dient een wetsvoorstel in om na het Brexit-referendum in Groot Brittannië ook een referendum te houden over een Nexit, dat wil zeggen over de vraag of Nederland uit de EU moet.
Thierry Baudet op publieke tribune
Zijn naam is in het Kamerdebat al regelmatig gevallen. Thierry Baudet, een van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum, zit op de publieke tribune.
De hamvraag van het debat: wat doet de PvdA?
De SP wil de regering oproepen om zo snel mogelijk met een intrekkingswet te komen. Dat verzoek is gebaseerd op artikel 11 van de referendumwet. Daarin staat dat er na afwijzing van een wet in een raadgevend referendum altijd een nieuwe wet nodig is. D66, CDA, ChristenUnie en SGP zullen het verzoek van de SP steunen. Als de PvdA ook voor is, is er sprake van een Kamermeerderheid.
VVD: voor de handel is het slecht om het Oekraïneverdrag op te zeggen
VVD-Kamerlid Ten Broeke gaat nog een keer in op de inhoud van het verdrag. "Het is toch niet uit te leggen aan Nederlandse ondernemers dat hun collega's uit Spanje en Portugal wel voordelen genieten van het verdrag en zij niet?" Hij vindt dat er iets gedaan moet worden aan de zorgen van nee-stemmers, maar dat is niet vanzelfsprekend het intrekken van het associatieverdrag met Oekraïne.
Volgens Ten Broeke zijn veel nee-stemmers bang voor gevolgen van het associatieverdrag, zoals EU-toetreding van Oekraïne of dat het veel geld kost, die helemaal niet waar zijn. "We hebben in de campagne toch allemaal gehoord wat mensen in zaaltjes hier over zeiden?"
SP: niet relevant waarom mensen nee stemden
SP-Kamerlid Van Bommel vindt het onterecht dat de VVD een opvatting heeft over de redenen waarom kiezers tegen het Oekraïneverdrag hebben gestemd: "Bij de Tweede Kamerverkiezingen hebben toch ook mensen op de VVD gestemd omdat ze dachten dat zij duizend euro zouden krijgen wat achteraf niet waar bleek te zijn?"
De mensen op de publieke tribune moesten hier om lachen, maar dat mag niet volgens de regels van de Kamer. De Kamervoorzitter legt uit dat zij geen goedkeuring of afkeuring voor het debat mogen tonen.
CDA'er Buma voelt zich niet onder druk gezet door het kabinet
VVD wil recht doen aan uitslag referendum
VVD-Kamerlid Ten Broeke zegt dat de VVD altijd tegen referenda is geweest, maar nu het is gehouden "moet er recht worden gedaan aan de uitslag". Ten Broeke wijst erop dat er veel verschillende meningen achter de nee-stemmen zitten. "Ook zijn er veel zorgen over zaken die helemaal niet in het associatieverdrag staan." De VVD wil dat het kabinet in gesprek gaat met de 27 andere EU-landen over de inhoud van het associatieverdrag.
PVV-leider Wilders vindt het arrogant van de VVD om een mening te hebben over waarom mensen nee hebben gestemd. "Hoe weet u nou waarom mensen tegen hebben gestemd?" Ten Broeke zegt dat hij voldoende heeft gehoord over de redenen waarom mensen tegen hebben gestemd.
PVV: kiezersbedrog 2005 niet herhalen
PVV-leider Wilders zegt dat wat hem betreft nee nee is. Hij wijst op het referendum over de EU-grondwet waar ongeveer twee derde van de kiezers tegen stemde. Toch ging die grondwet door.
Wilders wil niet dat het kabinet gaat onderhandelen met de andere 27 EU-landen over aanpassingen van het associatieverdrag met Oekraïne. "Ik vind het onacceptabel dat het kabinet nog maanden gaat nadenken over de uitslag. Premier Rutte overtreedt hiermee de wet. Dat is een ambtsmisdrijf." Premier Rutte lacht op de achtergrond over deze uitspraak van Wilders.
ChristenUnie: wat gaat het kabinet doen?
CU-leider Segers wil weten wat het kabinet gaan doen, de goedkeuringswet intrekken of het nee-advies van de kiezers naast zich neerleggen? De CU vindt dat er geluisterd moet worden naar de inhoudelijke bezwaren die de nee-stemmers hebben aangevoerd. Segers wil niet al uitspreken dat de CU de goedkeuringswet onmiddellijk van tafel wil hebben. "Ik wacht het antwoord van het kabinet af."
Debat ook te volgen op NPO Politiek
D66: kabinet moet om tafel met nee-kamp
D66 vindt dat het er op lijkt dat het kabinet tijd wil kopen omdat het niet weet wat er met de uitslag van het referendum moet gebeuren. "Hoe gaat het kabinet reageren op de nee-stem? Wanneer gaat het kabinet de goedkeuringswet intrekken?" wil Kamerlid Verhoeven weten.
Verhoeven wil dat het kabinet met het nee-kamp gaat praten omdat daar de meningen over wat er moet gebeuren ook erg uiteen lopen. "Thierry Baudet wil de EU kapotmaken, Bart Nijman heeft gezegd dat het associatieverdrag niet helemaal van tafel hoeft." Hij vindt dat de nee-stemmers ook een verantwoordelijkheid hebben voor wat er nu moet gebeuren.
SP wil goedkeuring van Oekraïne-verdrag van tafel
De SP wil dat het kabinet onmiddellijk de wet intrekt waarin staat dat Nederland het associatieverdrag met Oekraïne goedkeurt. Volgens Kamerlid Van Bommel is dit de enige mogelijkheid na de uitslag van het referendum. "Wat mij betreft kan het debat daarom kort zijn." Van Bommel wil niet dat er opnieuw een inhoudelijke discussie over het associatieverdrag ontstaat. "Die is al gevoerd."
PVV-leider Wilders wil eerst iets weten
Wilders citeert uit de Telegraaf, waarin staat dat leden van het kabinet "in paniek" hebben gebeld met Kamerleden om ze onder druk te zetten. Wilders wil weten of het waar is. SP-Kamerlid Harrrie van Bommel is niet gebeld zegt hij, en PvdD-leider Thieme ook niet. Premier Rutte zegt dat er wel met sommige Kamerleden is gebeld maar dat dat heel gebruikelijk is voor een debat en dat hij daar geen mededelingen over doet. D66 en CDA zijn in elk geval gebeld.
Debat over "de uitslag serieus te nemen"
Vanavond debatteert de Tweede Kamer voor het eerst met het kabinet over de uitslag van het Oekraïne-referendum van vorige week woensdag. Het zal vooral gaan over de vraag wat het in de praktijk betekent om "de uitslag serieus te nemen", zoals de meeste fracties willen.
Premier Rutte heeft vrijdag gezegd dat het nog weken of maanden kan duren voor het kabinet een besluit neemt over het nee-advies. Hij wil zijn collega's van de andere 27 landen er nog over spreken op een Europese top eind juni. "Dan spreek je dus over twee maanden", zei hij.
PVV en SP vinden dit niet snel genoeg gaan. De SP wil de regering oproepen om zo snel mogelijk met een intrekkingswet te komen. Dat verzoek is gebaseerd op artikel 11 van de referendumwet. Daarin staat dat er na afwijzing van een wet in een raadgevend referendum altijd een nieuwe wet nodig is.
PVV-leider Wilders probeert het kabinet en zijn collega's onder druk te zetten met een initiatiefwet waarin staat dat het associatieverdrag moet worden ingetrokken. Maar voor die wet kan worden behandeld, moet deze eerst voor advies naar de Raad van State.